Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Płazybeznogie
zpseudomacicy.Podobnemechanizmyrozwojuem-
brionalnegowystępujàudżdżownicznikalśniàcego*
(
Dermophismexicanus
),ztym,żejajowodyniesà
przekształconewodpowiednikmacicyssaków.Moż-
nawięcprzypuszczać,zakładajàc,żeinneżyworod-
nebeznogiemajàzbliżonàbiologiędowspomnia-
nychgatunków,iżuGymnophionawystępujepraw-
dziważyworodność,niezaśjajożyworodność.
Larwybeznogichczerpiàspecjalnàsubstancję
odżywczàtzw.mleczko,wygryzajàcjàześcian
pseudomacicywrazzkawałkaminabłonka.Majà
wtymceluwykształconyspecjalnynarzàdgębo-
wy–zębypłodowe.Uważasię,żegryzienieścian
pseudomacicypobudzasekrecjęnabłonka.Upła-
zowcamurenowategostwierdzono,iżdodatko-
wymŹródłempożywieniadlarozwijajàcychsię
larwsàinneembriony(zjawiskoadelfofagii)lub
jaja(oofagia).Zębypłodowemłodychbeznogich
wypadajàwkrótcepoichurodzeniu.
Zagrożeniaiochrona
Beznogietogrupamałopoznanazarówno
ztegowzględu,iżprowadzàskrytytrybżycia,jak
idlatego,żewielegatunkówżyjenaterenachnie-
dostępnychiniezamieszkanych,np.wtropikal-
nychwieczniezielonychlasachdeszczowych.
Niewielkajestszansaznalezieniaichwczasie
rutynowychekspedycjinaukowych.Nicwięcdziw-
nego,żebrakjestdanychnatematrzeczywistego
stanupopulacjiokoło2/3wszystkichgatunków.
Niektóretaksonyznanesàjedynienapodstawie
schwytaniapojedynczychosobników,inne–stwier-
dzeniabardzoniewieluzwierzàt,acozatym
idzie–zbardzoograniczonychobszarów.Uważa
się,iżjednymiznajbardziejzagrożonychgatun-
kówsà:
Indotyphlusbattersbyi
zIndii,trzygatun-
kizeSriLanki(łuseczniklepki,
Ichthyophisortho-
plicatus
,
Ichthyophispseudangularis
),
Ichthyo-
phisbannanicus
zpołudniowo-wschodniejAzji,
filipińskie:
Ichthyophisglandulosus
i
Ichthyophis
mindanaoensis
oraz
Dermophis
oaxacae
zAmerykiŚrodkowej.
Zkoleiboliwijski
Caeciliamarcusi
uznany
w1993rokuzagatunekwymarły,odnalazłsię
posiedmiulatachnaterenachleśnych.Niewia-
domo,czywciàżwystępujànastępujàceafrykań-
26
skiegatunki:
Crotaphatremabornmuelleri
(nie
znalezionyod1893roku),
Herpelemultiplicata
(brakdanychod1912roku),
Boulengeruladen-
hardti
(brakdanychod1912roku)i
Gegeneo-
phisfulleri
(niestwierdzanyodczasujednorazo-
wejobserwacji,czyliod1904roku).Przypuszcza
się,żeniekorzystnywpływnawystępowaniebez-
nogichmogàmiećzmianyśrodowiskazwiàzane
zgospodarkàczłowieka(odlesianie,rolnictwo),
pozyskiwanieokazówdokolekcjinaukowych
izabijanieichprzezludzimylàcychjezwężami.
Mogàbyćteżranionemaszynamirolniczymi
podczaspracpolowych.Pozatymniektórega-
tunkisàodławianedohodowliakwariowych,np.
płazowieckolumbijski*(
Typhlonectesnatans
)
ipłazowiecmurenowaty(
Typhlonectescompres-
sicauda
)(trudnojeodsiebieodróżnić)odławia-
nesàjużodokołodwudziestulat.
Niektórebeznogieginàteżnadrogachsa-
mochodowych.Niewiadomojednak,jakijestrze-
czywistywpływtychwszystkichczynnikównapo-
pulacjepłazówbeznogich.Stwierdzono,żenie-
którymgatunkomnieprzeszkadzasàsiedztwo
człowiekaisilniezmienioneprzezniegośrodo-
wisko;występujàtamdośćpowszechnie.Przykła-
demsà:afrykańskimarszczelectaitańskii
Schi-
stometopumgregorii
,występujàcenaterenach
rolniczych.
Wciàżodkrywanesànowegatunkibezno-
gich,np.
Gegeneophismadhavai
,opisanyzostał
w2004rokunapodstawiedwóchosobników
schwytanychwGhatachZachodnichwIndiach,
różniàcysięodinnychprzedstawicielirodzajubar-
dziejrozwiniętymi,spełniajàcymiswojàfunkcję
oczamiorazpodziałemciałanastopierścieni
podstawowychidwadzieściapięćwtórnych.Nowy
gatunekzKenii,
Boulengerulaniedeni
odkryty
zostałw2005roku.Płaztenwystępujewokoli-
cachzasięgumarszczelcataitańskiego,różnisię
jednakodniegomiędzyinnymibràzowym,anie
grafitowym,kolorempodstawowymgrzbietu
ciała.
Przyoznaczaniubeznogichdokonkretnego
gatunku,należyzwracaćuwagęmiędzyinnymi
na:wielkośćosobnika,kolorciała,kształtgłowy,
ułożenieikształtczułkówzmysłowych,stopieńza-
nikuoczu,liczbępierścieni,występowanietarczki
końcowejikształtkloaki.
