Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
WITOLDOSTROWSKI
WXIXw.gardzonoliteraturąkryminalną,ponieważutożsamianojązballadą
dziadowskąisensacjamiprasybrukowej.Wrazztzw.„romansemkuchennym”
i„jarmarcznym”delegowanojądokuchnidlasłużby.„Państwo”potępialijąbez
czytania,ajeśliczytaliutworykryminalnenaszychwielkichromantyków,nie
wiedzieli,żetoczynią.
Jednymzprzykładówbrakurzeczowegomyśleniawtejdziedzinieiświadomo-
ścijęzykowejjestwyrazdetektywistycznydośćogólnieużywany,anawetwprowa-
dzonydosłowników.
Powieść,wktórejdziaładetektyw–topowieśćdetektywna.Tegookreślenia
używakonsekwentnieJulianKrzyżanowskiwdzieleNaukaoliteraturze(1966).
Nieistniejenictakiego,comoglibyśmynazwaćdetektywizmem,awięcpochodny
odtegowyrazutermindetektywistycznyjestnonsensemjęzykowym.Coinnego
zpozytywemodktóregoprzymiotnikpozytywnydałpozytywizm,odktóregozkolei
nazwanonp.powieśćpozytywistyczną2.
Definicjairóżnorodnośćliteraturykryminalnej
Spróbujemywięcuświadomićsobieczymwłaściwiejestliteraturakryminalna.
Należydoniejkażdyutwór,któregotematemodpoczątkudokońcajestzbrodnialub
łańcuchzbrodni,albożycie,przygodyiewentualnyprocesprzestępcywrazzkarą,która
gospotkała,alboktórejuniknął.Zbrodnianiekonieczniemusibyćmordem.Może
byćwyzuciemkogośzmajątku,bigamią,rabunkiemwbankulubwprywatnym
mieszkaniu,kradzieżąniezmierniecennegoklejnotuitp.Doliteraturykryminalnej
należytakżeutwóropisującydochodzenieiwykrycieprzestępstwa,sposóbjegodokona-
nia,sprawcęimotywjegodziałania–czylipowieśćlubopowiadaniedetektywne.
Literaturakryminalnamożebyćliteraturąfaktulubfikcjąliteracką.Dopierw-
szejnależynp.życiorysVidocqa–bandytyizłodzieja,któryzostałszefemfrancu-
skiejpolicji.Dodrugiejzaliczysięliterackieprzetworzenie,któregodokonałBalzac
wpowieściOstatniewcielenieVautrina(1845)3.
Literaturakryminalnaobejmujewszelkiegatunkiliterackie:wiersze,sztuki
iutworyprozyfabularnej.Należąwięcdoniejballady–Lilie,wktórychpani
2
Niewszystkiepodobneciągiwyrazówmajączteryczłony:
obiektyw–obiektywny–obiektywizm
negatyw–negatywny
statyw
–
3
Por.JeanSavant,LavieaventureusedeVidocq.LevraiVidocq,Hachette1957iHonorédeBalzac,
Komedialudzka.OstatniewcielenieVautrina,„Książka”,Warszawa1946.
