Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
1.Treśćpostrzeżeniazperspektywyrescogitans
zestanowiskadualizmu.Wtakiteżsposóbmożnaodczytaćzaproponowany
przezniegoszerszypodziałnatrzypoziomypercepcji:
PoziomI-bezpośrednieoddziaływanieprzedmiotówmaterialnychna
ciało,atymsamymnanerwyimózg,przezwywoływaniewnimruchu.
PoziomII-doświadczanietreścizmysłowychjużwrescogitans,którepoja-
wiająsiędziękitemu,żemózgwywierazkoleibezpośredniwpływna
umysł,bojestznimpołączony.Wtensposóbpojawiająsięjakościowo
określonewrażenia:barw,dźwięków,smaków,ciepła,bóluetc.
PoziomIII-zdolnośćwypowiadaniasądóworzeczachpozanami36l
Pierwszypoziomdotyczytylkotego,cofzyczne,dwapozostałepozio-
mymieszcząsięwewspólnymzakresiemetafzykiiepistemologii,bodoty-
cząumysłu.Jakłatwozauważyć,Kartezjuszsugerujetutaj,iżdrugipoziom
zawierałbytylkoto,comieścisięwpojęciudoznawania(2.2),iniedotyczyłby
niczego,comacharakterpostrzegania(2.1)cechilościowychrzeczy.Stądteżto,
codotyczyujęciacechilościowych,mieściłobysiędopieronatrzecimpozio-
mie(wpostaciwydawaniasądów).RzeczywiścieKartezjusz,rozwijającten
wątek,wskazujenastricteintelektualnyelementobecnywprocesiepostrze-
gania.Otóżwskazujeon,iżmyślenieoilościowychcechachrzeczypojawiasię
napodstawieanalizydoznawanychjakości(np.barwy),toznaczy,żemogę
uchwycićogólnycharaktercechilościowychirozumiem,czymjestwielkość
czykształtwogóle,oilezostanąrozpoznaneoweilościowookreślonecechy
napodstawierozciągłościczykształtufltejoto”barwy,awięcwfltymoto”
postrzeżeniu.Jednaksugestia,iżujęciecechilościowychjestwynikiemmyśle-
nia,aniepostrzeżeniawydajesiętylkopozornieniecomyląca.Ogólnepojęcie
rozciągłościczycechilościowychrzeczymożebyćrozpoznanewdoświadcze-
niulubwręczzniegowywiedzionewtedy,gdybierzemypoduwagęmyślenie
oczymś,cojestpostrzegane.Jednaksamodoznaniekonkretnejjakości(np.
koloru)jestjednocześniepostrzeżeniemtejjakościjakojużposiadającejswoją
ilościowookreślonąpostać.Innymisłowy,myślenieopostrzeganejidozna-
wanejtreścimiałobycharakterdołączaniaczystointelektualnejaktywności
dotego,codanezmysłowo,istanowiłobypodstawędoogólnego(wyabstra-
howanego)ujęciarozciągłościjakopojęcia.Zkoleiwsamympercypowaniu
(postrzeganiuidoznawaniu)mamydoczynieniajużzpewnymkształtem
irozciągłościąjakiejśkonkretnejbarwy,awięcnapoziomiepoprzedzającym
wymienionypoziomtrzeci.GdyKartezjuszprzywołujeprzykładkijawłożo-
negodowody,którywydajesięzłamany,torzeczywiścieintelekt,wydając
sądy,jestarbitrem,ustalającym,czyzmysłysątutajwiarygodnymnarzędziem
36
Por.idem,Réponsesdel’auteurauxsixièmesobjections,[w:]Ouvresetlettres,op.cit.,s.539.
