Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
I.Polityczneikościelnewarunkifunkcjonowaniapokolenia
duchowieństwuiwiernymbezpośredniegokontaktuzRzymem.Utrzymałteż
wmocydawnerozporządzenia,ograniczająceswobodękatolików25.
Wyłomwtejkościelnejpolitycezaborcównastąpiłwrazzpowstaniem
KsięstwaWarszawskiego.Tunamocykonstytucjiwyznanierzymskokato-
lickienapowrótstawałosięreligiąstanu,przyzapewnieniuwszystkimwol-
nościreligijnejizwyznaczanąstrukturąorganizacyjną–jednąmetropolią
(gnieźnieńską)zsześciomabiskupstwami:poznańskim,kujawsko-pomor-
skim,płockim,chełmińskim,warszawskimiwigierskim.Strukturatazostała
powiększonapozwycięskiejwojniezAustriąw1809r.odiecezje:krakowską,
kielecką,lubelskąorazgreckokatolickąchełmską.Oprócztegowkonstytucji
Księstwazapisanyzostałrozdziałjurysdykcjicywilnejodkościelnej.Wtenoto
sposóbpowstawałopaństwo,któreniebyłowrogieKościołowi,alekierując
sięzasadąsupremacji,dążyłodokontrolowaniaważnychobszarówżyciako-
ścielnego.Wkonsekwencjioznaczałotoodmienneułożenie(wzorowanena
rozwiązaniachfrancuskichorazpruskich)stosunkówpaństwo-Kościółniżto
miałomiejscewszlacheckiejRzeczpospolitej26.
Reakcjąhierarchiikościelnejbyłaobronaprzedzaprowadzanymizmiana-
mi.Zwłaszczawyższeduchowieństwo,konserwatywnienastawione,uskarżało
sięnaspadekprestiżuKościoła,pomniejszanieznaczeniareligiiiduchowień-
stwaorazdechrystianizację.Reakcjataniebyłajednakaniciągła,aninakie-
rowananazanegowanieładuwprowadzanegopodnapoleońskimprotekto-
ratemwnowopowstałympaństwie.Duchownibowiemwalnieprzyczynili
siędoorganizacjiifunkcjonowaniaKsięstwaWarszawskiego.Zaangażowali
sięwformowaniepatriotycznienastawionegospołeczeństwa.Promowali
wzórpostawobywatelskich.WewspółpracyzwładzamiKsięstwadokony-
walisakralizacjisprawynarodowej.WieluznichszerzyłokultNapoleona
Bonapartego.Znajdowalisięiradykałowie,którzypopieraliprzeprowadzane
regulacjespołeczneorazakceptowaliwdrażanezasadywspółistnieniapaństwa
iKościoła.Dlategoteż,szukającwytłumaczeniadlaobronnejpostawyksięży,
należyprzedewszystkimwskazaćnazderzenienapoleońskiegosystemuztra-
dycjąKościołazapamiętanegozRzeczpospolitej–niezależnegoodpaństwa
25Zob.J.Wysocki,Kościółkatolickiwzaborzerosyjskimwlatach1772-1815,dz.cyt.,
s.175-208;H.Dylągowa,Duchowieństwokatolickiewobecsprawynarodowej(1764-1864),
dz.cyt.,s.41-46;taż,UniabrzeskaiuniciwKrólestwiePolskim,dz.cyt.,s.16.
26Zob.E.M.Ziółek,Międzytronemiołtarzem.KościółipaństwowKsięstwieWarszaw-
skim,Lublin2012,s.55-68;T.Walachowicz,KościółkatolickiwprawodawstwieKsięstwa
Warszawskiego,Lublin1984,s.197-198;M.Deszczyńska,„Religiastanu”wopiniachdu-
chowieństwaKsięstwaWarszawskiego,UWiekOświecenia”(dalej:WO)2009,t.25,s.61-77.
