Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Kościółrozdzielonygranicamizaborów
31
iwpływowego;antyklerykalizmelityrządzącej,wymagającejodduchownych
społecznejaktywnościnaoświeceniowąmodłę;ograniczenianarzucanezako-
nom;lansowanąprzezrządzącychwizjęszkoły;obciążeniawynikającezza-
dańadministracyjnychnakładanychnaksięży,którzystawalisięurzędnikami
służącymipaństwu;uciążliwydlaKościołafiskalizmpaństwa27.Wszystkoto
razemsprzyjałowytworzeniuatmosferykonfliktu28,któregosztandarowym
przykłademstałsięspórozapisywKodeksieNapoleona.
KodekswKsięstwieWarszawskimjakoprawocywilne,wprowadzonyzo-
stał1maja1808r.,wywołująclęk,niezrozumienie,kontrowersje,przyspie-
szającdecyzjęniektórychozawarciuślubu.Taktoprzedstawiałwswoich
PamiętnikachJulianUrsynNiemcewicz:
Lud,obojętny,araczejlękającysię,ubogiepospólstwonierozumiałocoKodeks.
(…)Opuścićnienależy,iżKodeksNapoleonatakiejmłodzieżynarobiłtrwogi
względemtrudnościmałżeństwimożerozwodów,iżwwigilięonego,powszech-
newWarszawiebyłożenieniesię,tak,żeksięża,odrano,dowieczora,ledwiewy-
dołaliślubydawać.P
.Osiński,tłumacztragedyówKornela,wnocy,o3kwadranse
na12,ożeniłsięzpannąBogusławską,aktorkąicórkąDyrektorateatru29.
NamocybowiemKodeksumałżeństwozamieniałosięwkontraktcywilny,
którymożnabyłorozwiązać,aduchownistawalisięurzędnikamistanucywil-
nego.Dlategoteżhierarchiakościelnapodjęławalkęozachowaniereligijnego
wymiarumałżeństwaijegosakramentalnegocharakteruorazprzestrzeganie
wtejmateriiprawakanonicznego.Bochoćwwielusprawachbiskupizawie-
ralizrządemKsięstwakompromisy,toniemogliiniechcielitegouczynić
27Zob.J.Czubaty,KsięstwoWarszawskie(1807-1815),dz.cyt.,s.453–455;E.M.Ziółek,
Międzytronemiołtarzem.KościółipaństwowKsięstwieWarszawskim,dz.cyt.,s.679-695;
T.Walachowicz,KościółkatolickiwprawodawstwieKsięstwaWarszawskiego,dz.cyt.,
s.190-196;H.Dylągowa,Duchowieństwokatolickiewobecsprawynarodowej(1764-1864),
dz.cyt.,s.55-69.
28UWtejatmosferze–trafniezauważałaBarbaraGrochulska–przeciwsobiestawalilu-
dzie,którzywistocierzeczybylidosiebiepodobni,mielipodobnąformacjęintelektualną
ipodobny,oświeceniowyświatopogląd.(…)Zrywałsięwtensposóbsojuszoświeconych,
któryludzioróżnejproweniencjispołecznej,religijnejiinstytucjonalnejłączyłwrozu-
mieniupewnych,uznawanychwspólnieprawpodstawowych.Straciłynatymobiestrony”
.
B.Grochulska,OniektórychaspektachkonfliktuKościołazrządemKsięstwaWarszawskie-
go,RocznikTowarzystwaLiterackiegoim.A.Mickiewicza(dalej:RTLAM)1984,R.19,
s.120.
29J.U.Niemcewicz,PamiętnikioczasachKsięstwaWarszawskiego(1807-1809),dz.cyt.,
s.100-102.
