Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Kościółrozdzielonygranicamizaborów
33
KościołakonsekwentnierealizowaneprzezKomisjęRządowąWyznań
ReligijnychiOświeceniaPublicznego,którejmonarchaprzyznałprawodo
Udozoruiopieki”nadkatolikami.Tonapodstawietegoprawanaobjęciesta-
nowiskakościelnegopotrzebnabyłazgodawładzpaństwowych.Wprzypad-
kubiskupstwawymaganabyłanominacjakrólewska.WładzeKrólestwamiały
teżrozstrzygaćoorganizacjisieciparafialnej,wydawaćpozwolenianaogła-
szaniebullipapieskichizwoływaniesynodów.Nadtowładzetewprowadziły
regulacjedotykająceżyciazakonnego–określonazostałagranicawieku,po
którejosiągnięciumożnabyłowstąpićdozakonuorazskładaćślubywieczy-
ste–aw1818r.,bezporozumieniazhierarchiąkościelną,wyznaczyłytaksy
naposługiduszpasterskie(nierozwiązanajednakzostałakwestiauposażenia
duchowieństwa).Wtymteżrokusejmrozpatrywałwniosekdopuszczający
rozwody,któreorzekaćmiałysądyświeckie.Dotejsprawypowróconorów-
nieżnasejmiew1825r.Wkwestiitejbędzietrwałspórmiędzypaństwem
iKościołem32.
Wynikiemtakprowadzonejpolitykiwyznaniowej(równieżstrate-
giiszkolnej)byłnarastającywobecniejsprzeciwśrodowiskakościelnego.
Sprzeciw,którydlaministraPotockiego,szczerzewierzącego,iżdziałałdla
pożytkupolskiegoKościoła,stawałsięprzedewszystkimwyrazemzłejwoli
biskupów.PotockibowiempatrzyłnaKościółzpozycjioświeceniowegoeta-
tysty.Postrzegałgojakojedenzelementówsprawniefunkcjonującejmachi-
nypaństwa,niezauważając,jakważnąrolęspołecznąpolskiKościółspełniał
podzaborami.PopadłprzeztowkonfliktzepiskopatemKrólestwaPolskiego,
podsyconyjeszczedrwinązduchownychzawartąwPodróżydoCiemnogrodu.
Satyrycznapowieśćautorstwaministraoświatydałakościelnymhierarchom
dodatkowypretekst,bywnieśćnaniegoskargędoAleksandraI.Naczeleobu-
rzonychtreściąiprzesłaniempowieścistanąłbpJanPawełWoronicz.Wre-
zultaciecarikrólPolskiodwołałw1820r.StanisławaKostkęPotockiegoze
stanowiska33.JegomiejscezająłStanisławGrabowski,podktóregorządami
32Oceniającrelacjepaństwo-KościółwKrólestwiePolskim,HannaDylągowastwierdziła:
Użewbrewpoglądomoźleukładającychsiękontaktachmiędzynimisprawyniewygląda-
łynajgorzej.Nietylkobrakprześladowańduchowieństwa,leczwidaćpewnążyczliwość
władzwobecKościoła,wkażdymbądźraziewiększąniżwKsięstwieWarszawskim”
.H.Dy-
lągowa,Duchowieństwokatolickiewobecsprawynarodowej(1764-1864),dz.cyt.,s.78;
por.A.Barańska,MiędzyWarszawą,PetersburgiemiRzymem.Kościółapaństwowdobie
KrólestwaPolskiego(1815-1830),Lublin2008,s.263-276.
33Zob.B.Grochulska,PotockiStanisławKostka,w:PSB,t.28,Wrocław-Warszawa-Kra-
ków-Gdańsk-Łódź1984-1985,s.168;S.K.Potocki,PodróżdoCiemnogroduiŚwistek
Krytyczny,oprac.E.Kipa,Wrocław1955,s.LXIX–XC;A.Barańska,MiędzyWarszawą,
