Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
inanoweprowincje–„polskie”PrusyPołudnioweiNowowschodnie.Uwzględ-
niającstan,jakipanowałwRzeczpospolitej,tempoprzemiangospodarczych
byłowówczasnaziemiachpolskichniemalbłyskawiczne.Czasy„pruskie”
miałyfundamentalneznaczeniedlagospodarkitychziem.Jednakuwzględniając
sytuacjęcałegopaństwapruskiegonależystwierdzić,żeporoku1786nastąpił
okresstagnacjipaństwapruskiego,ajegokryzysujawniłsięwpełniwroku
1806.
PoczątkowopolitykaFryderykaII,„rétablissement”,wiązałasięzodbudo-
wązniszczeńpowojniesiedmioletniej.Trzebapamiętać,żewroku1763straty
demograficznewyniosływPrusachblisko400tys.ludzi.Uwzględniającliczbę
mieszkańcówpaństwawroku1756,czyliprzedwojnąsiedmioletnią,straty
sięgnęły10%.Odbudowa,połączonazprocesemindustrializacji,budową
kompleksugórniczo-hutniczegonaŚląsku,rozbudowąinfrastrukturydrogowej
iwojskowejwewszystkichprowincjach,wszczególnościwnowych–„pol-
skich”,włączonychporoku1772,wszystkotowymagałoogromnychśrodków.
FryderykIImusiałjeściągnąćzrynku.Dlategoteżwtakdrastycznysposób
zaczętoegzekwowaćpodatki.Koniecznebyłopodniesienieakcyzyipodatków,
jakrównieżmonopole.Wszystkotosłużyłoprzyśpieszeniuprocesuindustriali-
zacji.Bezśrodkówzpodatków,stałych,wysokichdochodówpaństwa,inwesty-
cje,jakiezaczętorealizowaćodkońcalatsześćdziesiątych,któreprzeobraziły
Prusy,byłbyniemożliwe.FryderykIIpotrzebowałdużychśrodkówfinansowych
nainwestycjeprzemysłowe,rozbudowęinfrastrukturywojskowej,dlawzrasta-
jącejliczbyżołnierzy,naodbudowęmiast,politykękolonizacyjną.Jakoprzy-
kładinnegopodejściadotakiejsytuacjimożnapodaćRzeczpospolitączasów
StanisławaAugustaPoniatowskiego.Bezstałychdochodówzpodatków,
wszelkieinicjatywyprzemysłowe,niejednokrotnienadzwyczajtrafne,samego
królaczyteżjegodoradców,niebyływstaniezmienićstrukturydochodów
państwa.Ideażyjącawumysłachpomysłodawców,żeudasięzzakładów,
kopalni,hut,wygenerowaćtakwysokiedochody,żezapełnią„pustąkasę”ipo-
zwoląnaszeregreform,byłaideąfix
59.
Wokresiepolityki„rétablissement”FryderykaII,którazmierzaładosfinan-
sowaniaodbudowyzewspomnianychpowyżejzniszczeń,rozbudowyprzemy-
słu,utrzymaniasilnejarmiiczytworzeniarezerwybudżetowej,zdecydowanie
„podkręcanośrubęfiskalną”,gdyżwielkieinwestycjepaństwaFryderykaIImu-
siałybyćzczegośsfinansowane.Odnosiłosiętozarównodopodatkówpośred-
nich,jakibezpośrednich,adotyczyłooczywiścieiziemzajętychporoku1772.
Dlategoteżkomisjaklasyfikacyjnazaczęłapracenadprzygotowaniemkatastru
jużwmajuowegoroku.Oczywiściemożnatorównieżoceniaćjakoobciążenie
podatkowenowejprowincji,któramusiaławspółuczestniczyćwodbudowie
całegokraju.JednakFryderykIIuczyniłwieledlaPrusZachodnich,inwestycje
59J.Fabre,Stanislaw-AugustePoniatowskietl’EuropedesLumières,Paris1984,s.458–460.
