Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
Obozysowieckie
iadministracji22.Idearentownościłagrówpojawisiępóźniej,terazchodziłooto,
abypaństwonieponosiłokosztówizolowaniawłasnychwrogów.
Więźniówobozówdzielonowówczasnatrzygrupy.Pierwsząstanowiliwięź-
niowiepolityczni,doktórychzaliczanoczłonkówdawnychpartii:mienszewic-
kiej,eserowskiej,anarchistycznejorazbundowców.Otrzymywalionilepszeniż
innijedzenie,moglizatrzymaćniektórerzeczyosobiste,niestosowanowobec
nichprzymusupracy,moglizamawiaćprasęiotrzymywaćpomoczPolitycz-
negoCzerwonegoKrzyża(przywilejeteodebranoimpodkonieclatdwudzie-
stych).Drugągrupę,najliczniejszą,stanowilivkontrrewolucjoniści”-człon-
kowiepartiiprawicowychiliberalnych,duchowniidziałaczecerkiewni,dawni
urzędnicy,członkowieorganizacjiiformacjibiałogwardyjskich,oficerowiear-
miicarskiej,Kozacy,uczestnicybuntuwKronsztadzieipowstaniachłopskiego
wTambowie,atakże,od1927roku,skazanizartykułu58kodeksukarnego,czyli
vwrogowieludu”
.Trzeciagrupaobejmowałaszczególnieniepoprawnychinie-
bezpiecznychwięźniówpospolitychorazbyłychfunkcjonariuszyaparatubezpie-
czeństwa,którzypopełniliprzestępstwakryminalne.
Sołowki
ObozyzlokalizowanewRosjicentralnejniegwarantowałyzapobieżenia
ucieczkom,toteżpodkoniec1919rokubolszewicypostanowiliuczynićcen-
trumobozowympółnocneobszarykraju,głównieokoliceArchangielska.Pierw-
szeobozykoncentracyjnewtymrejonieutworzonowChołmogorachiPier-
tomińsku.Cechowałajebardzowysokaśmiertelność,będącaefektemciężkiej
pracy,trudnychwarunkówbytowych,aletakżemordówdokonywanychzarów-
noprzezobsługęobozu(wtymmordówzbiorowych),jakisamychwięźniów,
walczącychmiędzysobąobyt.Sięgałaona30procent-czterokrotniewięcejniż
włagrachusytuowanychwRosjicentralnej23.
Najsłynniejszyzobozówutworzonychwewspomnianymrejoniepowstałna
WyspachSołowieckich,położonychnaMorzuBiałym24.Archipelagtenobejmu-
22ПостановлениеВЦИКолагеряхпринудительныхработ.17мая1919г.,
w:ИсториясталинскогоГулага.Конец1920-х-перваяполовина1950-хгодов.Со-
браниедокументовв7-митомах,red.В.Козлов[iin.],t.2,red.Н.Владимирцев,
РОССПЭН,Москва2004,s.525-530.
23Zob.MichaelJakobson,OriginsoftheGulag…,s.40-42.
24Natematsołowieckiegokompleksuobozowego-zob.m.in.:AnneApplebaum,
Gułag,s.47-66(rozdz.PierwszyobózGułagu);MichałHeller,Światobozów…,s.82-87;
HelenaOwsiany,PolacywłagrachrosyjskiejPółnocy.Wświetlerelacji,listówidokumentów,
SlawistycznyOśrodekWydawniczy,Warszawa2000;taż,ZhistoriiłagrównaWyspach
Sołowieckich1920-1939,w:Skazanijako„szpiedzyWatykanu”.ZhistoriiKościołakatolic-
