Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
Obozysowieckie
(Соловецкийлагерьособогоназначения),wskrócie:SŁON.Potoczniemówio-
noonim:vSołowki”
,lubżartobliwie,choćzodcieniemgrozy,vsłoń”
.Defactoza-
cząłonfunkcjonowaćwcześniej.Otóż,6czerwcawysłanonaSołowkiwięźniów
zChołmogorówiPiertamińska;ichzadaniembyłoprzygotowanieinfrastruk-
tury,przedewszystkimzaadaptowaniezabudowańbyłegoklasztoru-twierdzy
kremlowskiej(kremla)naWyspieSołowieckiej.Wlipcuisierpniuprzeniesiono
tutajkolejnychwięźniówPółnocnychObozówRobótPrzymusowychorazich
zarząd,ulokowanydotądwArchangielsku27.Wewrześniu1923rokuprzetrzymy-
wanonaSołowkach3049osób(wtym335kobiet),wśródnich36anarchistów,
75mienszewików,141prawicowycheserowców,czterechczłonkówpartiiprawi-
cowych(monarchistówikadetów),34lewicowycheserowców,40duchownych
ijednegowięźniazakwalifikowanegojakointeligent28.Obózposiadałdwapunkty
przesyłowo-rozdzielcze:wArchangielskuiKemie;pierwszyznichwkrótceza-
mknięto.WskładSŁON,rozrastającegosięwbłyskawicznymtempie,wchodzi-
łosześćrozmieszczonychnawyspacharchipelaguoddziałów,któredzieliłysięna
roty,komandirowkiiłagpunkty(tj.punktyobozowe)29.
KiedynaSołowkiprzybyłMieczysławLenardowicz,anastąpiłotojesienią
1924roku,wobozieprzebywałobliskopięćtysięcyosób.Gdyjetrzylatapóźniej
opuszczał,byłoichjużokoło15tysięcy30.Wlatach1926-1927rocznaśmiertel-
nośćwśródwięźniówwynosiła6-7procent31.Wpoczątkowymokresiefunkcjo-
nowaniaobozubylionizmuszanidopracywewnątrzłagru,częstobezsensownej
inieproduktywnej,niemającejnicwspólnegozideąpracyjakonarzędziareedu-
kacji.Zobowiązkutegozwolnienibyliwięźniowiepolityczni;wieluznichmiało
zasobąpobytwcarskichwięzieniach,potrafiliwięcsięorganizować-niekiedy
prowadziliakcjeprotestacyjneigłodówki.Najbardziejaktywnychwkrótcejed-
nakodseparowano:najpierwosadzonoichwodległymodkremlaokilkakilome-
trówklasztorzeSawwatiewskim,anastępnie,począwszyod1925roku,odsyłano
ichdoobozówSŁONrozrastającychsięnakontynencie.Pozbawionoichtym
samymszczególnegostatusu,jakimcieszylisięnaSołowkach32.
27Zob.StanisławCiesielski,GUŁag…,s.87.
28Zob.S.K.[SiergiejKriwienko],SołowieckiITŁ…,s.464,466.
29Zob.JurijSzapował,LikwidacjawięźniówsołowieckichzUkrainywokresie„Wiel-
kiegoTerroru”,w:Sowieckisystemobozówiwięzień.Przykładywybranychpaństw,red.Jerzy
Bednarek,InstytutPamięciNarodowej,Łódź2013,s.232.Należyzaznaczyć,żewofi-
cjalnejterminologiiGUŁagu(tj.strukturywramachsowieckiegoaparaturepresji,za-
wiadującejsystememobozówpracyprzymusowej)vobóz”oznaczaniepojedynczyobóz
(tj.konkretnąodizolowanąodświatazewnętrznegoprzestrzeńzniewolenia),leczich
grupę.Pojedynczyobóztovpunktobozowy”,vłagpunkt”(лагерныйпункт,лагпункт).
30Zob.S.K.[SiergiejKriwienko],SołowieckiITŁ…,s.464-465.
31Zob.NicolasWerth,Sołówki…,s.27-28.
32Zob.StanisławCiesielski,GUŁag…,s.89.
