Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
2.2Motywyicele
Zanimprzejdędoprzedstawieniaklasyfikacjiodmianegoizmuetycznego,zajmęsię
pytaniemoto,którezludzkichmotywówmożnauznaćzaegoistyczne.Stwierdzenie,
żeegoizmtopogląd,zgodniezktórymkażdyczłowiekpodejmujedziałaniazewzglę-
dunawłasnedobro–awięcmotywowanypragnieniemosiągnięciawłasnegodobra
–jestbardzoogólnikowe,wymagadoprecyzowania,acozatymidzie,doprecyzowa-
niaokreślenia„własnedobro”.Bardzopomocnabędzietuklasyfikacjaludzkichpra-
gnień(atymsamymmotywów)przedstawionaprzezC.D.BroadawartykuleEgoism
asatheoryofhumanmotives
13,jakrównieżklasyfikacjadóbrsamoistnychprzeprowa-
dzonaprzezW.GalewiczawAnaliziedobra
14.
Broadwyróżniadwiegłównegrupypragnieńocharakterzeegoistycznym:do
pierwszejwłącza(I)pragnieniadotyczące,wmniejszymlubwiększymstopniu,same-
gopodmiotu(self-regardingdesires),dodrugiejnatomiastpragnieniaocharakterze
egoistycznym,jednak(II)dotycząceinnejosoby(other-regardingdesires).
Pragnienianależącedogrupypierwszej(I)dzieliBroadnadwiepodgrupy.Pierw-
szaznichobejmujetespośródpragnień,któreodczuwałbynawetpodmiotżywiący
przekonanie,żejestjedynąistotą,jakakiedykolwiekistniała.Sąto(1)pragnieniana-
kierowanewyłącznienasamegosiebie(self-confineddesires),takiejakpragnienie
samozachowania,szczęścia,szacunkudosamegosiebieczyteżbycia„kimśokreślo-
negotypu”;mająonecharakterczystointrowertyczny:odczuwającyjepodmiotzwraca
sięwyłączniekuwłasnymstanom,przeżyciomidoświadczeniom.Drugapodgrupa
obejmujepragnieniarównieżdotyczącesamegoodczuwającegojepodmiotu,zakłada-
jącejednak,żejeston„człowiekiempośródinnychludzi”,przyczyminnisątraktowa-
niwyłączniejakoprzedmiotyjegodziałańidoświadczeń,jakośrodowisko,wktórym
funkcjonuje.Wśródtakichpragnień,którenazwaćnależy(2)zogniskowanyminasa-
mympodmiocie(self-centreddesires),wymienićnależydążeniedoposiadaniawła-
sności,władzynadinnymiludźmi,atakżebyciaprzedmiotemichszacunku.Wymie-
nionedążeniamającharakterintrowertyczny,choćpewnąrolęodgrywatakżeczynnik
ekstrawertyczny:podmiotwjakimśkontekściebierzetupoduwagęinnychludzi
iswojeznimizwiązki.
Wspomnianywłaśnieczynnikekstrawertycznywysuwasięnapierwszyplanwwy-
padkupragnieńegoistycznychdotyczącychinnychosób(II).Nasuwasiępytanie,dla-
czegodziałaniamotywowanepragnieniemprzysporzeniadobrainnemuczłowiekowi
mająbyćnazywaneegoistycznymi?Otóżdlatego,żezpewnościąmożnastwierdzić,iż
owepragnieniabyłybyznaczniesłabsze,przybrałybyzgołainnąformę,anajprawdo-
podobniejniewystąpiłybywcale,gdybyniefakt,żeludzie,którychdotyczą,pozostają
wjakiejśspecjalnejrelacjizdoznającymtychpragnieńpodmiotem
15.Tegotypurelacje
Broadnazywaegoistycznymikatalizatoramimotywów(egoisticmotive-stimulants).
Należądonich:relacja(i)własności,(ii)więzówkrwi,(iii)miłościiprzyjaźni,(iv)
13Broad[1971a].
14Galewicz[1988].
15Inaczejbędęsięodnosićdoobcegodziecka,inaczejdodzieckaswojegobrata,ajeszczeinaczejdo
własnegodziecka.
