Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
2.1Egoizmpsychologiczny
Wceluscharakteryzowaniaegoizmupsychologicznegoodwołamsiędojednejzprac
M.Ossowskiej
2.Zaproponowanaprzezniądefinicja,choćbardzoogólna,stanowi
wygodnypunktwyjściadodalszychpodziałów:egoizmpsychologicznytostanowisko,
którezakłada,żewszyscyludzieodznaczająsiędyspozycjądopodejmowaniaczynów
egoistycznych.Pierwszorzędneznaczeniedlawyróżnieniaodmiantegostanowiska
będziezatemmiałsposóbokreślenia„egoistyczności”czynu.
Ossowskaprzedstawiatrzymożliweodpowiedzinapytanie,cotoznaczy,żeczyn
jestegoistyczny.Podstawędwóchpierwszychstanowiopozycjamiędzydo-
brem/interesem/przyjemnościąwłasnąicudzą.Czynmożnawięcokreślićjakoego-
istyczny,biorącpoduwagęwyłączniejegorezultaty,zupełnienatomiastpomijając
motywy;jakoegoistycznybędziezatemokreślanyczyn,któryprzysparzadobranie
komukolwiekinnemu,jaktylkodziałającemupodmiotowiitobezwzględunato,ja-
kimimotywamisiękierował.Zdrugiejstronykluczoweznaczeniemożnaprzyznać
właśniemotywomdziałającegopodmiotu:działanie,któregomotywemjestchęćzre-
alizowaniawłasnegodobra,będziewięcdziałaniemocharakterzeegoistycznym
(wtymwypadkuniejestistotne,czyfaktyczniedoprowadzionodozakładanegocelu).
Jakodwiepierwszeodmianyegoizmupsychologicznegonależyzatemwskazać(A)
psychologicznyegoizmefektówi(B)psychologicznyegoizmmotywów.Psycholo-
gicznyegoizmmotywówtostanowisko,zgodniezktórymwszyscyludzieodznaczają
siędyspozycjądopodejmowaniadziałańmotywowanychtroskąowłasnedobro;
zkoleipsychologicznyegoizmefektówgłosi,żewszyscyludzieodznaczająsiędyspo-
zycjądopodejmowaniadziałań,wrezultaciektórychosiągnąjakieśdobrodlasiebie.
Jakłatwozauważyć,obiewymienioneodmianyegoizmumogąwystępowaćwfor-
miemocniejszej,zwanejdalejekskluzywną,lubsłabszej,zwanejdalejpreferencyjną.
Ponieważpodziałnaekskluzywnąipreferencyjnąformęegoizmupojawisięjeszcze
niejednokrotnie–zarównowzwiązkuzegoizmempsychologicznym,jakietycznym–
wartozwrócićuwagęnatecechy,którezawszebędąprzysługiwaćwtensposóbdo-
określonymstanowiskom.Egoizmwodmianieekskluzywnejwiążesięzpoglądem,że
cechącharakteryzującąludzijestdyspozycjadopodejmowaniawyłączniedziałań
pozwalającychzrealizowaćwłasnedobro(lub–wodmianieetycznej–jedynymobo-
wiązkiemczłowiekajestpodejmowaniedziałańzwiązanychwyłączniezwłasnym
dobrem),acozatymidzie,żedobruinnychludzinieprzysługujeniezależnawartość,
niemożebyćtakżeuznanezauzasadnionyczywystarczającymotywdziałania.Nato-
miastegoizmwodmianiepreferencyjnejbędziewprawdziegłosił,żepodstawową
cechącharakteryzującąludzkiedziałaniejestdążeniedowłasnegodobra(lub,wod-
mianieetycznej,podstawowymobowiązkiemwszystkichludzijestdążeniedowła-
snegodobra),niemniejpozwolinaprzyznaniedobruinnychludziniezależnejwartości
iuznaniegozauzasadnionymotywdziałania.Azatempełnyiwartościowynamysł
dotyczącysposobupostępowaniabędziewymagałwzięciapoduwagęzarównowłas-
negodobra,jakidobrainnych;stądwniosek,żepreferencyjnyegoistaspośródróżnych
2Ossowska[1949]rozdziałIV.
