Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
13
sposobówpostępowania–przyzałożeniu,żewszystkiemożliwościsądlaniegosame-
gorówniedobrelubrówniezłe–wybierze(lub–wwersjietycznej–powinienwybrać)
ten,któryprzyniesienajwięcejdobrainnym.
Wracającdoegoizmupsychologicznego;dwakrzyżującesiępodziały(naegoizm
motywówiefektówzjednejstrony,oraznaformęekskluzywnąipreferencyjną,
zdrugiej)pozwalająwskazaćnaczteryjegoodmiany:(A1)ekskluzywnyegoizm
efektów–stanowiskogłoszące,żecharakteryzującąludzidyspozycjąjestdyspozycja
dopodejmowaniatakichdziałań,którychrezultatemjestwyłączniemaksymali-
zacjawłasnegodobra;(A2)preferencyjnyegoizmefektów–charakteryzującąludzi
dyspozycjąjestdyspozycjadopodejmowaniadziałań,którychrezultatemjest
przedewszystkimmaksymalizacjawłasnegodobra;(B1)ekskluzywnyegoizm
motywów–charakteryzującąludzidyspozycjąjestdyspozycjadopodejmowania
działańmotywowanychwyłączniechęciąmaksymalizacjiwłasnegodobra;(B2)
preferencyjnyegoizmmotywów
3–charakteryzującąludzidyspozycjąjestdyspozycja
dopodejmowaniadziałańmotywowanychprzedewszystkimchęciąmaksyma-
lizacjiwłasnegodobra.
Jaktojużzostałopowiedziane,wszystkiewspomnianedotejporyformyegoizmu
opierająsięwyłącznienaopozycjimiędzydobremwłasnymicudzym.Zupełnienie-
istotnajestnatomiastkwestiakonfliktuwartości,któryzkoleistanowipodstawędo
trzeciegozzaproponowanychprzezOssowskąokreśleń„egoistyczności”czynu
4,aco
zatymidzie,dowyróżnieniatrzeciej–obokegoizmumotywacyjnegoiegoizmuefek-
tów–spośródgłównychodmianegoizmupsychologicznego.Ówtrzecisposóbrozu-
mienia„egoistyczności”czynuzakłada,żeczynówegoistycznychpodmiotmożesię
dopuścićjedyniewtedy,gdyrealizującwłasnedobro,zostaniepostawionywsytuacji,
wktórejbędziemusiałwybieraćmiędzydobremwłasnymacudzym.Innymisłowy,
czynegoistycznymożesiępojawićwyłączniewzwiązkuzkonfliktemwartościczy
interesów.PrzyczymOssowskaprecyzuje,jakiegorodzajukonfliktbędzieznaczący
zpunktuwidzeniaprowadzonychrozważań(abyczynzakwalifikowaćjakoegoistycz-
ny,wystarczakonfliktrzeczowy)
5,wjakiejrelacjipowinnypozostawaćosobywkon-
fliktzaangażowane(osobyzaangażowaneniemogąpozostawaćwstosunkumerkan-
3Ponieważróżnicamiędzyegoizmemmotywówiefektówniezawsze,przynajmniejnapierwszyrzut
oka,wydajesięprzejrzysta,myślę,żenieodrzeczybędziepoświęcićniecomiejscanauzasadnieniejej
sensowności.Ktoś,okimmożnapowiedzieć,żecechujegopreferencyjnyegoizmefektów,będziedziałał
kierującsięróżnymimotywami,alewśródalternatywnychsposobówpostępowaniabędziewybierał
przedewszystkimte,którejemuosobiścieprzyniosąnajwięcejkorzyści.Zkoleiktoś,okimmożnapowie-
dzieć,żecechujegopreferencyjnyegoizmmotywów,będziewswympostępowaniukierowałsięprzede
wszystkimtymjednymmotywem,jakimjestmaksymalizacjawłasnegodobra.Nietwierdzę,żewwar-
stwiepraktycznejdziałaniapłynąceztychdwóchźródełzawszebędąsięróżnić.Tojednakwcalenie
podważasensownościowegorozróżnienia.
4Ossowska[1949]s.145–158.
5Konfliktyinteresówwystępująwwersjipsychologicznejirzeczowej.Wwersjipsychologicznejkażda
zzaangażowanychstronmanaceluzdobyciedlasiebiespornegodobra;wwersjirzeczowejmówisię
opewnymfakcie:przysporzeniedobrajednejzosóbwiążesięzjakąśstratądrugiej.Coistotne,konflikt
rzeczowyniezakładapsychologicznego,ponieważuświadamianiesobiekonflikturzeczowegoniejest
równoznacznezwystąpieniemkonfliktupsychologicznego.
