Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
1.1.1.Definicjeprozodii
RozdziałI.Badanianadprozodiąmowy
Większośćbadaczyopowiadasięzatrójczynnikowąkoncepcjąprozodii,zgodnie
zktórądorelewantnychcechjednosteksuprasegmentalnychzaliczasięnastępujące
parametryakustycznegłosu:częstotliwośćpodstawową(odbieranąjakowysokość),
amplitudędrgań(natężenie,percypowanejakogłośność)orazczastrwaniaartykulacji
-główniesamogłosek,gdyżtoonesąnośnikamicechprozodycznych(m.in.Crystal
iin.1980,s.157-162;Dohertyiin.1999,s.221;Gussenhoven2001,s.15294;Hesling
2005,s.937;Laskowski1999,s.167;Ostaszewska,Tambor2000,s.94;RaitheliHiel-
scher-Fastabend2004,s.7-9;Sawicka1988,s.149,163-164;1995,s.163;Szpyra-
Kozłowska2002,s.42;Wierzchowska1980,s.133;Wiśniewski2001,s.123).Według
niektórychdefinicjicechąprozodycznąjestrównieżbarwagłosu(Dukiewicz1995,
s.73;vonEssen1967,s.230;Jassem1966,s.5;Palmeriin.2001,s.526).
Omówionecechyakustycznetworząposzczególnezjawiskasuprasegmental-
ne:intonację,akcentirytmmowy.Niektórzybadaczewskazująrównieżnawy-
sokośćgłosu(ton)oraziloczas,którewjęzykupolskimpozostająpozasystemem
fonologicznymipełniąjedyniefunkcjęekspresywną(Szpyra-Kozłowska2002,
s.42-51).Wszerszychujęciach(por.vonEssen1967)wymieniasięrównież
tempomowyipauzy.
Zjawiska,októrychmowa,budująsięnaprzestrzenisylablubzespołówsylab.
J.Laver(1995)podkreśla,żetworzącestrukturyprozodycznesylabyróżniąsię
percepcyjnąprominencją,októrejdecydujezmianawysokości,głośności,czasu
trwaniagłosekorazwiększywysiłekartykulacyjny.Interakcjezachodzącepo-
międzytymiczynnikamiprowadządopowstaniacharakterystycznychdladanego
językastruktursuprasegmentalnych,składającychsięnajegoprozodycznąorga-
nizację(Laver1995,s.450).
Poniżejscharakteryzowanokilkawybranychstanowiskzwiązanychzopisem
zjawiskprozodycznychuwzględniającychkategorieakustyczneipercepcyjne.
O.vonEssenzaprymarnącechęprozodyczną,obokdługościtrwaniagłosek
(główniesamogłosek),wysokościtonuorazdynamiki,uznajeakcent.Definiujego
jakouwydatnieniepewnegoodcinkawypowiedzi,bezwskazanianadominującą
rolęjednegozdwóchczynnikówprozodycznych(wysokościczydynamiki),przy
czymsylabaakcentowanajestprzeważniedłuższa(vonEssen1967,s.207-230).
Cechamiakustycznymiwypowiedzisąrównieżrejestribarwagłosu,niesąone
jednaksystemoweinależągłówniedosferykulturyżywegosłowa.O.vonEssen
wyróżniawmowiestopniowaniedynamiczne(powiązanezrytmemmowy)ime-
lodię,którejgłównyminośnikamisąsamogłoskiakcentowane,tempomówienia,
pauzyicezury(tamże,s.231-259).
B.Wierzchowskazwracauwagęnaistnienieorganizacjirytmicznejirytmicz-
no-melodycznejwypowiedzi.Strukturęrytmiczno-melodycznątworzyintonacja,
