Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
gozniewoleniatylkojedenkrok20.OniczymtakimniebyłomowywFer-
dydurke.
HenrykzeŚlubuchceosiągnąćwolnośćpoprzezopanowanieiubez-
bronnienieinnych,awięcpostępujepodobniejakJózio,alewjakimś
momencie–inaczejniżbohaterFerdydurke–odkrywa,żewsamymru-
chukuwolnościtkwijakiśmrocznypierwiastek,którymożegoporwać
iunieśćwciemność.WFerdydurkeSyfonwieszasięnawieszaku–żeby
byłozabawniej,żebybyłośmieszniej.WŚlubieHenrykpośmierciWła-
dziaaresztujesamegosiebie,coczyni–tojednazmożliwychinterpreta-
cji–wtragicznymgeściesamoukarania.JakoautorFerdydurkemłody
Gombrowiczniewiedziałjeszcze,czymjesttragicznydarwolności.Jego
refleksjanadwolnościąniebiegławtymkierunku.Przedwojnąnarzekał
nabrakwolnościiwiecznetrudnościwjejosiąganiu.Powojniedostrzegł,
jakradykalnyruchwstronęwolnościprzeradzawolnośćwautorytaryzm.
DlategoodŚlubudoTangaMrożkanietakznówdaleko,bosprawabyła
podobna.
LeczjakiwłaściwiebyłprojektetycznywpisanywFerdydurke?Czy
filozofiawolności,którąGombrowiczrysowałwlatachtrzydziestych,była
wstaniesprostaćostatecznejpróbiewsytuacjachekstremalnychwojen-
negoczasu?CzywpisanywFerdydurkeprojektpostawywobecżycia
mógłstanowićoparciedlaludzi,którzystanęliwobliczudoświadczeń
ekstremalnych,np.dostalisięwręceNKWDiGestapo?Czyówferdydur-
kicznyprojektbyłprojektemuniwersalnymnawszystkiemożliwesy-
tuacjeżycia,czyraczejbyłprojektemnaokreślonytylkoczas,moment
historyczny,stanspołeczeństwa?
WFerdydurkekpiłGombrowiczztych,którzyuważająpłaczkobiety
napogrzebiemężazaautentyczny,awięcwyrastającyzezbolałegoserca.
„[ł]wamsięwydaje–konstatowałironicznie–żetouczucia[ł]rządzą
naszymzachowaniem”(F78).Sądzicie,że„wdowaidącazatrumnąmęża,
dorozpukuszlocha”dlatego,że„ciężkoodczuwaswąstratę”(F78)?Wy-
nikałostąd,żepłaczkobietynapogrzebiemężajestefektemulegania
Formie,żewcaleniebierzesięzestanujejuczuć,żekobietanapogrzebie
mężapłacze,ulegającregułompogrzebowegoobyczaju,płaczezewzględu
nainnych,zewzględunapogrzebowąpubliczność,azatemjestwswoim
pogrzebowympłaczunieautentyczna.Alewjakisposóbnapogrzebiemia-
łabyokazaćswojąautentycznośćzgodniezetycznymizaleceniamiGom-
browicza:„Przestańsięutożsamiaćztym,cocięokreśla.Uchylsięwszel-
kiemuwyrazowi.Nieufajwłasnymsłowom.Niedowierzajuczuciom.
___
___
___
___
___
___
___
___
20Por.M.Delaperriere,KościółmiędzyludzkiiabsurdtotalitarnywteatrzeGombro-
wicza,„TekstyDrugie”2002,nr3;S.Chwin,GombrowicziNiemcy,[w:]Gombrowicznasz
współczesny,red.J.Jarzębski,Kraków2012.
23
GrzechyGombrowiczaprzeciwkowolności
