Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Najczęściejwymienianąformąprzestrzennąjestpozaliterackaprzestrzeńrze-
czywistaokreślanarównieżmianemrealnejlubfizycznej.Toprzestrzeńwpisana
wczas,ajejistnienieinaszewniejusytuowaniedlawielubadaczyjestsprawą
oczywistąiniepodlegadyskusji.Pojmujesięjąjakootaczającenasśrodowisko
geograficzne,poddającesięnaszejpenetracjiiróżnegotypuprzekształceniomade-
kwatniedopotrzebjednostkowych,indywidualnychlubteżzbiorowych,ocharakte-
rzepowszechnymwkulturze,świadomościspołecznej,narodowej.Ojejistnieniu
inaszym„uzależnieniu”odniejpisalimiędzyinnymiR.Ingarden,R.Handke,
H.Meyer,M.Głowiński.
Uwagidotycząceprzestrzeniwdzieleliterackimniesątakjednoznaczne.Teore-
tycyihistorycyliteraturywspominająnajczęściejokreowanejprzezodbiorcęprze-
strzenisymbolicznejorazowystępującejwtekścieprzestrzenisymbolicznejlub
wyobrażeniowej.Wskazują,żeistotąprzestrzenisymbolicznejjestnadawanietek-
stomwartościprzybierającychkształtczytelnegosymbolu,którywdużymstopniu
wzbogacamożliwościinterpretacyjne.Symbolika,konotującnoweznaczeniastwa-
rzasensynaddane,pozwalającedotrzećdoukrytychpokładówznaczeniowychdzie-
łaliterackiego.Wielkośćigłębiarozszyfrowaniaukrytychpartiitekstusymbolicz-
negouzależnionajestodwyobraźniimożliwościpercepcyjnychodbiorcy.Istota
przestrzenisymbolicznej(wtymtakżejejfunkcjialegorycznej)zajmowałaM.Elia-
dego,M.Heideggera,T.Michałowską,M.Porębskiego,H.Meyera,S.Czarnow-
skiego.
———
———
—
badaniachproblemyzwiązanezprzestrzenią,należywymienićmiędzyinnymitych,którzyswe
poglądyprezentująwpracyPrzestrzeńiliteratura,red.M.Głowiński,A.Okopień-Sławińska,
Warszawa1978(zwłaszczaJ.Sławińskiego,Przestrzeńwliteraturze.Elementarnerozróżnienie
iwstępneoczywistości;M.Porębskiego,Owielościprzestrzeni;R.Handke,Przestrzeńwepice
ajejpercepcjawdramacie;M.Głowińskiego,Przestrzennetematyiwariacje;J.Abramowskiej,
Peregrynacja).PrzywołaćtakżetrzebastudiumS.Czarnowskiego,Podziałprzestrzeniijejroz-
graniczaniewreligiiimagiioraz„Góra”i„dół”wsystemiekierunkówsakralnych,[w:]tegoż,
Studiazdziejówkulturyceltyckiej.Studiazdziejówreligii,Warszawa1956;jakrównieżartyku-
ły:R.Ingardena,Czasprzedstawionyiperspektywyczasowe,[w:]tegoż,Odzieleliterackim,
Warszawa1960;H.Markiewicza,Czasiprzestrzeńwutworachnarracyjnych,„RuchLiteracki”
1983,nr1;przedruk[w:]tegoż,Wymiarydziełaliterackiego,Kraków1984;J.M.Lotmana,Pro-
blemprzestrzeniartystycznej,tłum.J.Faryno,„PamiętnikLiteracki”1976,z.1;S.Skwarczyń-
skiej,Wstępdonaukioliteraturze,t.I,Warszawa1954;T.Michałowskiej,Kochanowskiegopo-
etykaprzestrzeni,[w:]tejże,Poetykaipoezja.Studiaiszkicestaropolskie,Warszawa1982;
T.Sławek,Zproblemówdoświadczeniaprzestrzeniwpoezji,Katowice1984;G
.Bachelarda,Dia-
lektykazewnętrzaiwnętrza,tłum.J.Skoczylas,[w:]Antologiawspółczesnejkrytykiliterackiej
weFrancji,oprac.W.Karpiński,Warszawa1974;M.Heideggera,Czymjestmetafizyka?–
Wprowadzenie,tłum.K.WolickiiListohumanizmie,tłum.J.Tischner[w:]tegoż,Budować,
mieszkać,myśleć.Esejewybrane,Warszawa1977.IchustaleniawzbogacająpoglądyM.Eliade-
go,któreotwierająfilozoficznąperspektywębadańnadprzestrzenią(m.in.Sacrum,mit,historia,
tłum.A.Tatarkiewicz,Warszawa1993;Okultyzm,czary,modykulturalne,tłum.I.Kania,Kraków
1992;Obrazyisymbole.Szkiceosymbolizmiemagiczno-religijnym,tłum.M.iP.Rodakowie,
Warszawa1998;Mitwiecznegopowrotu,tłum.K.Kocjan,Warszawa1998).Wwielupracachteo-
retycznoliterackichsygnalizowanajestniemożliwośćoderwaniapojęciaprzestrzeniodpojęcia
czasu.MichałBachtin(Czasiprzestrzeńwpowieści,„PamiętnikLiteracki”1974,z.3/4,s.273)
zjawiskotookreślamianem„chronotopu”.Porównajteż:A.Martuszewska,Czasiprzestrzeń,
[w:]tejże,Poetykapolskiejpowieścidojrzałegorealizmu1876-1895,Wrocław1977;M.Płachecki,
Przestrzennykontekstfabuły,[w:]Przestrzeńiliteratura…;H.Meyer,Kształtowanieprzestrze-
ni...;E.Balcerzan,Przestrzenietekstuatekstyprzestrzeni,„PamiętnikLiteracki”1980,z.2.
6
