Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Stosunkowoczęstotrafiamywpracachteoretycznoliterackichnapodziałprze-
strzeniwaspekciejejotwartości.Wedługtegokryteriumprzestrzeńbadanajest
wjejlinearnym,horyzontalnymkształcieorazwpłaszczyźniewertykalnej,przy
czymzauważyćmożnawyraźne–będącepewniekonsekwencjąpotrzebyokreślania
sięczłowiekawjegorelacjachzeświatem–wartościowanieprzestrzeniotwartych
izamkniętych.Wtegotypuopozycjachzjawiskazwiązanezprzestrzeniązamkniętą
sązreguływartościowanepozytywnie,natomiastprzestrzeniomzwiązanymzotwar-
tościąizewnętrznościąnadajesięcechynegatywne;tymsamymprzestrzeńza-
mkniętamieścisięwkryteriachlocusamoenusinależydosacrum,przestrzeń
otwartanależyzaśdolocushorridusibliższajestprofanum.Konotacjetegotypusą
związanezkulturąiobyczajamiokreślonejwspólnotyludzkiej,mająswojeźródło
wtradycji,historiiiarchetypicznych(biblijnychimitycznych)początkachkreowa-
niaprzestrzeni,awięciświata,iczłowieka.
Problematykaprzestrzenijakoplanwyrażaniawieluistotnychkulturowosensów
torozległyobszar,eksplorowanyprzezbadaczyoróżnychorientacjachfilozoficz-
nychimetodologicznych:antropologów,fenomenologów,strukturalistów.Znamienne,
żebezwzględunaorientacjęizakresprzedmiotowy,semantycznyistniejeogólne
przekonanieopriorytetowymznaczeniukategoriiprzestrzennychwkształtowaniu
kultury,mówisięokulturotwórczejfunkcjiprzestrzeni.Dziejesiętak,gdyżwniej
nietylkożyjemy,alei„myślimynią”;poprzeznajbliższenamotoczenierozumiemy
świat,jednocześnienigdynieograniczamytejprzestrzenijedyniedopraktycznego
poziomudziałaniaidoświadczeńzmysłowych.NafakttenzwracauwagęAnna
Wieczorkiewicz.WWędrowcachfikcyjnychświatówczytamy:
Doznawanieświatawkategoriach[…]przestrzeniprzesądzaotym,iżstanowi
onajednocześnieczęśćludzkiegobytuimiejsc,wktórymprzejawiasięświatwarto-
ści,aponadtosamajestużywanadojegowyrażaniaiwyjaśniania.[…]rola,którą
odgrywaonawkształtowaniusensów,jestaktywna.Przyjęłosięuważaćzauniwer-
salnącechęludzkiejkultury,żeświatjest„myślany”zgodniezpewnąstrukturąprze-
strzenną,organizującąwszystkiejegopoziomy.Rodzisiętuswoistepryncypiuman-
tropologiczne:charakterystykaprzestrzennatonieuniknionyskładnikwszelkichwizji
świata–wdużymstopniuformalny,alenieodłączniespojonyzsystemamiaksjolo-
gicznymi.[…]Wątpliwośćcodojednościfenomenuzwanegoprzestrzeniąnieznika
nawetwtedy,gdybranepoduwagęujęciasytuująsięwkręguproblematyki,którą
możnaopatrzyćwspólnąnazwą„przestrzeńamyślwkulturze”
5.
Badaniateoretykównauki,rozważaniairefleksjefilozofównatematprzestrzeni
sąniczyminnym,jakpróbąokreśleniamiejscaczłowiekawświecie,którygootacza
ideterminujebądźinspiruje.Człowiekodnajdawniejszychczasówzastanawiasię,
jakpowstałonsamiświatmaterii.Próbaodpowiedzinatopytanieuruchamianaj-
głębszepokładyludzkiejmyśliegzystencjalnej.Szukanierozwiązaniatejdręczącej
zagadkibytujestteżwspólnym,najstarszymdoświadczeniemludziwszystkichkul-
tur.Pierwszeodpowiedzinatepytaniabyłyformułowanewpostaciopowieścimi-
tycznych.Mit,będącopowieścią,jednocześnieprzedstawiaiorganizujewierzenia
danejspołeczności.Dziękimitycznymformommyśleniato,coniejasne,zostajewy-
jaśnioneiprzybliżone.Najstarszepierwotnemitymusiałyzatemformułowaćodpo-
———
———
—
5A.Wieczorkiewicz,Wędrowcyfikcyjnychświatów…,s.8.
7
