Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Retorykaantycznarozpatrywałamożliwośćopisowegoprezentowaniaprzestrzeni
pragmatycznej,sprzyjającejlubniesprzyjającejludzkimdziałaniom.Przestrzeńtapo-
siadałastrukturęhoryzontalną;obejmowaławyodrębnionezcontinuumziemskiego
fragmentyspacjalne:loci.Regułydeskrypcji„miejsc”byłyformułowanewnależą-
cymdoinventiodziale„argumentów”.Każdyczynludzkimiałbyćnaświetlony
wszechstronnie,[…].Należałowięcwyczerpującoprzedstawićrównieżmiejscejego
spełnienia;[…]
15.
Naprzełomieantykuiśredniowieczaistotnezaczynabyćprzeciwstawianie
miejscnaturalnych(góry,morza,lądy)miejscomsztucznym,czyliwszelkimtwo-
romludzkiejkultury.Zwracanoteżuwagęnaprzestrzeńwedługkryteriumprze-
stronnościmiejscaiwyróżnianowzwiązkuztym:miejscaciasne,ograniczone–
angustusorazmiejscaobszerne–spatiosus.Analiziepoddawanorównieżstosunek
podmiotumówiącegodoprzestrzeni,miejsca.Zjednejstronypostulowanokoniecz-
nośćszczegółowegoopisywaniaobiektu,czyliprezentacjideskryptywnej,zdrugiej
zaśsugerowanokoniecznośćocenywedługkryteriummoralnegoietycznego,czyli
prezentacjiaksjologicznej.Miejscenależałochwalić(laudatio)lubganić(vitupera-
tio),podobniejakludziiichczyny
16.
Teoretycydojrzałegośredniowieczaeuropejskiegopodająszczegółoweinstruk-
cjeopisumiejscakcji.Pojawiającesięprzytymwpoezjitejepokiobrazyprzestrze-
ninaturalnejlubsztucznejzyskująsenssymboliczny.Ogromnawtymwszystkim
byłazpewnościąrolaalegorii,którątakchętnieiczęstowykorzystywanowśre-
dniowieczuwfunkcjiśrodkaobrazowania.Identyfikowanierzeczy,osoby,miejsca
zsymbolemmawśredniowieczubezpośrednizwiązekzideologiąijejgłębokim
zakorzenieniemwmyślireligijnej.J.HuizingawJesieniśredniowieczapisze:
WBoguniemażadnejpróżni,wszystkoposiadawnimznaczenie[…].Skorotyl-
koBógprzedstawionyzostałwobrazie,wszystko,cozNiegowyszłoiwNimznaj-
dowałoswójsens,musiałoskrystalizowaćsięwideidającejsiępojąćzmysłami.Itak
powstało[…]wyobrażenieświatajakowielkiegozwiązkusymbolicznego,katedry
idei,bogatego,zrytmizowanegoipolifonicznegowyrazutychwszystkichtreści,jakie
dająsiępomyśleć
17.
Wzwiązkuztakąkoncepcjąrozumieniaotaczającegoświatawszystkieobiekty
przestrzenne(ogród,budowla,droga,plac),którewystępowaływplanielinearnym
utworuistanowiłytłoprzedstawianychwydarzeń,traktowanojednocześniejako
znakiodsyłającedowyobrażeńmoralnychireligijnych.
Światzmysłowymiałbyćsymbolemnadzmysłowego[…].Horyzontalnośćziem-
skiejprzestrzeniprzenikałasięwtensposóbzwertykalnąstrukturą„widzialnego”
i„niewidzialnego”,„niskiego”i„wysokiego”
18.
Horyzontalnąipragmatyczną–ajednocześnienasyconągłębokimznaczeniem
symbolicznym–przestrzeńczasówśredniowiecza,wdobierenesansuogarniama-
———
———
—
15Tamże.
16Por.T.Michałowska,Wizjaprzestrzeniwliryce...,s.97-98.
17J.Huizinga,Jesieńśredniowiecza,tłum.T.Brzostowski,Warszawa1992,s.240.
18T.Michałowska,Wizjaprzestrzeniwliryce...,s.98;Zob.też:A.Guriewicz,Kategoriekultury
średniowiecznej,tłum.J.Dancygier,Warszawa1976,s.43-94.
11
