Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
krokosmos.JakpiszeMichałowska,tłoistnieniaidziałaniaczłowiekazostałoposze-
rzonedogranicuniwersum
19.Zagadnieniaprzestrzenipojawiałysięwwieluaspek-
tach–wmyślinaukowej(astronomia,fizyka,matematyka),wfilozofii(renesanso-
wyneoplatonizmłączonozkosmologiąbiblijnąorazkoncepcjądwoistej–duchowej
imaterialnej–strukturyświata),wmyślireligijno-mitologicznej,wpsychologii
iestetyce.Jednocześniewrenesansowejteoriipoezjizauważasięogromnenasyce-
nieproblematykąspacjalną.Postulujesięwmyślretorycznejteoriilocorum(rozbu-
dowanejwrenesansienawzorachantycznych–główniepoezjiWergiliusza,Owi-
diusza,HoracegoiPindara)koncentracjęwokółosób,miejsc,rzeczy,zjawisk
zuwzględnianiemichkontekstuprzestrzennego.Scaligernaprzykładproponował
przedstawiaćwszechświatwjegostrukturzefizykalnej,adekwatniedotendencjipa-
nującychwówczesnychnaukachprzyrodniczych.
Caelumbyłodlaniegoolbrzymią,zamkniętąwgeometrycznykształtkuliprze-
strzenią(spatium),wktórejpoustalonychtorachporuszałysięharmonijnieciałanie-
bieskie:słońce,księżyc,planety
20.
WswojejteoriipoezjiScaligerzwracałrównieżuwagę–cosygnalizujeMicha-
łowska–napowiązanieowejharmonijnejmakrostrukturyzprzyrodąziemską.
Światmiałpodlegaćlaudacjiideskrypcjizarównowswymaspekcienaturalnym
(należałochwalićopisywanelądy,góry,rzeki,lasy),jakikulturowym.Opisyprze-
strzenisztucznychbyłyszczegółowymrozwinięciemregułsformułowanychjuż
wretoryceantycznejiskonwencjonalizowanychwstarożytnejpoezji.Stądteżopisy
domu,miasta,świątyni,jakieodnajdujemywpoezjirenesansowej,ujawniająsię
wtekstachnaprawachtoposu.Badającproblemprzestrzeniwlirycestaropolskiej
MichałowskazwracarównieżuwagęnapostaćM.K.SarbiewskiegoijegoDeper-
fectapoesi;oSarbiewskimpisze:
Wyczuwającanalogięzachodzącą[…]międzymalarstwemipoezjąująłswe
rozważaniawformęobrazowejparalelimalarza,poetyiBoga
21.
Bóg,stwarzającświat,stworzyłperspektywę–lasy,góry,doliny,morza,rzeki,
byostateczniewcentrumumieścićczłowieka.Podobniejest–zdaniemSarbiew-
skiego–wpoezji,gdzieczłowiekjestgłównymobiektemumieszczonymwjakiejś
przestrzeni.Ichociażwszystko,coczłowiekaotacza,matuznaczeniedrugorzędne,
niemniejjestistotne,bowiemwypełniacałyobrazkreowanyprzezpoetę.Przestrzeń
nabierającakształtuwwyobraźnipoetyckiejmożeprzybieraćtrzyformy.Może
sięonaskonkretyzowaćjakokosmiczneuniwersum;wtymkontekścieświatbę-
dzieogólnąscenądziałalnościludzkiej,przyczymniezawszejesttouniwersum
wsensiefizykalnym.BohaterBoskiejkomediiDantegoprzebywaprzecieżnajpierw
wpiekle,kontynuujewędrówkęprzeztarasygóryczyśćcowej,byostateczniepo
pokonaniusiedmiusferniebieskichdotrzećdoBoga.Zatemuniwersumkosmiczne
zyskujewymiarmityczny–sytuujesięwzdłużosiwertykalnejłączącejsymbolicz-
———
———
—
19T.Michałowska,Wizjaprzestrzeniwliryce...,s.99.
20Tamże,s.99.
21Tamże,s.100.
12
