Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
EwaŚnieżyńska-Stolot
LeszekKołakowski,wywodzącmarksizmzfilozofiigreckiej,zastanawiałsię,
wjakisposóbiwjakichokolicznościachpierwotnaideazdolnabyłapatronować
tyluitakróżnym,wzajemniezsobąwojującymsiłom4.Stawianotakżepytanie,czy
ideemogąmiećhistorię(L.Kołakowski,A.Borowski),czyistniejetylkojedna,nie-
zmiennaideawsensieplatońskim,któraznajdujeodbiciewróżnychsystemachfilo-
zoficznych,politycznychispołecznych5.
Wprzeszłościbadaniainterdyscyplinarnekładłynacisknahistorięduchaludzkie-
go(Geistesgeschichte,Zeitgeist,VolksgeistGeorgaW.F.HeglaiJacobaBurckhardta;
KunstgeschichtealsGeistsgeschichteMaksaDvofaka;treściideoweLechaKalinow-
skiego).WujęciuArthuraO.Lovejoyahistoriaideimadaćodpowiedźnapytanie
oistotęczłowieka(What’sthematterwithman?),alezopartegonaźródłach,histo-
rycznego,zmiennegopunktuwidzenia,coodróżniatędyscyplinęodantropologii
kultury.
Najlepszymprzykładem,doczegomożedoprowadzićdowolnainterpretacja
średniowiecznychopowieścibezodwoływaniasiędoźródeł,sąniekończącesię
opracowaniaoŚwiętymGraalu,najczęściejpisanezpozycjiantropologiikultury.
WystarczyjednakzajrzećdopóźnoplatońskichpismmitycznegoHermesaTrisme-
gistosa(Asclepius,CorpusHermeticum),abysięprzekonać,żechodzioopowieść
ohermetyckimKraterze,któregojakogreckigwiazdozbiórPuchar(Crater),poło-
żonymiędzyRakiemiLwem,zidentyfikowałMakrobiusz(AmbrosiusTheodosius
Macrobius)żyjącynaprzełomieIViVwieku6.
Klubhistoriiidei,któryLovejoyzałożyłw1923rokuwBaltimore(Maryland,
USA),skupiałuczonychróżnychdyscyplin,zarównohumanistycznych,jakiprzed-
stawicielinaukścisłychibiologicznych,copozwalałotropićwędrówkęsłówipo-
jęć,jaknp.arché,symboleîn,eter,którezrodziłysięnagrunciestarożytnejfilozo-
fiiiprzeniknęłydofizyki,biologiiczypsychologii,anastępniepowracałydonauk
humanistycznych,gdzieprzyjmowanebyłyjako„odkrycianaukścisłych”lubbio-
logicznych.Któżzhumanistównieposługujesięsłowem„symbol”wymiennieze
znakiemijungowskimarchetypem,aprzecieżkażdeztychsłówmaswojąwłasną
historię.SymboleîndlaGrekówtodwieczęścitejsamejrzeczy,symbolawłacinie
toskładkapieniężnanaucztę,symbolum–znakrozpoznawczy,awchrześcijaństwie
wyznaniewiaryinieskończonaliczbaznakówniewidzialnejboskości.Równiedługą
historięmaterminarchetypum,którym–wznaczeniupierwotnegowzoruświata
wumyśleBoga–wśredniowieczuposługiwalisięuczenizChartres,jakWilhelm
zConches,adlaGodfrydazVinsaufbyłtoidealnywzór.Eter–piątyżywioł,wypeł-
niającyptolemejskąsferępowyżejKsiężyca–todziśnazwaorganicznegozwiązku
chemicznego.Mającnamyślieteretylowy,kuriozalnepytaniepostawiłmikiedyś
pewienpoważnyhistoryksztuki:skądArystoteleswiedziałoistnieniueteru.
4L.Kołakowski,Głównenurtymarksizmu.Powstanie–rozwój–rozkład,I–III,Paryż1976–1978.
5A.Borowski,Europejskośćjakoproblemhistorykaidei,[w:]SpotkaniaKlubuHistoriiIdei1996–
2004,s.23.
6E.Śnieżyńska-Stolot,„TheIndo-EuropeanGrail”ortheConstellationCrater,[w:]Collectanea
EurasiaticaCracoviensia.UnderstandingEurasia.FromAncientTimestothePresentDay,J.Pstrusińska,
P.Stalmaszczyk(eds.),Kraków2003,s.331–341.
