Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
58
CZĘŚĆPIERWSZA.RzeczwujęciuHeglaiMarksa
wałszacunekwobecliterydziełHegla,przyjmującypostaćkrytyczno-
-historycznychbadańnadjegodoktrynąorazograniczaniejejzasto-
sowaniagłówniedoobszaruhistorii.JakpiszeLöwith:„Zachowalioni
filozofięHeglawformieliteralnejirozwijalijąwhistorycznych
badaniachszczegółowych,leczniezdobylisięnato,aby–gdyosobiste
oddziaływanieHegladobiegłokońca–opracowaćjąnaswójsposób”2.
Nawetjeśliuznamytenosądzabardzosurowyiprzyznamy,żewśród
pismstaroheglistówznajdująsięrównieżtakie,doktórychwarto
powracaćdodzisiaj(wyróżnićbytunależałotwórczośćRosenkranza),
toniewątpliwienieudanamsięodnaleźćwnichkoncepcjirzeczy,
któraodbiegałabyoditakjużdośćtradycyjnegopodejściadoniej
usamegoHegla.
Centrum.Dlaporządkuwywoduzaznaczmy,żecentrumfilozoficznej
scenyheglowskiejzdominowałMichelet,dlaktóregorównieżtym,co
najbardziejinteresująceuHegla,byłyjegorozważaniahistoryczne.
Micheletpragnąłwprowadzićzasadyhistoryzmuheglowskiegowży-
cie,byzrealizowaćwtensposóbtezęHeglaorzeczywistościtego,co
rozumne.AlejakprzypominaLöwith:„Filozofia,powiadaon[Miche-
let]pięćlatpóźniejwstylumłodoheglistów,niejestjedynie«sową
Minerwy»wylatującąozmierzchu,leczrównież«pianiemkoguta»
zwiastującegojutrzenkęnowegodnia.Zewzględunatępodwójną
metaforęMicheletsytuujesięmiędzyHeglemaMarksem,który
równieżpodchwyciłtoHeglowskieporównanie,jednakniepoto,byje
uzupełnić,leczbyjeobrócićwewłasneprzeciwieństwo”3.
ZanimjednakprzejdziemydosamegoMarksa,poczyńmyjeszcze
pewnąliczbęogólnychuwagnatematlewicyheglowskiej.
Lewica.Najwybitniejsi,obokMarksa,młodohegliścito:Feuerbach,
Ruge,Stirner,Bauer.Niewnikającwszczegółoweróżniceichpoglą-
dów,powiedzmy,żełączyłoichkilkapodstawowychpodobieństw,
dziękiktórymraznazawszezmieniłysięperspektywyfilozofiiwspół-
czesnej.WszyscyoniwychowalisięnafilozofiiHeglaiwzasadzie
zachowalijejfundamentalnyschematwyrażającyrozwój,askutkiem
tegopostępwurzeczywistnianiuwolności.Jakpiszeznanypolski
badaczmłodoheglizmu,RyszardPanasiuk:„obiegowyschemathisto-
riozoficznymłodoheglistównieróżniłsięradykalnieodschematu
heglowskiego.Obietewizjehistoriiodwołująsiędotezy,żedzieje
2K.Löwith,OdHegladoNietschego.RewolucyjnyprzełomwmyśliXIXwieku,
tłum.S.Gromadzki,KR,Warszawa2001,s.74.
3Tamże,s.88.
