Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wyższośćkulturybyłatuijestpostroniezwyciężonych,anie
zwycięzców.
Nadto
odpowiedniego
do
Rosja
nie
posiada
materiału
ludzkiego,
kolonizacji
na
Zachodzie,
w
bardziej
skomplikowanychibardziejkulturalnychwarunkachniżrosyjskie.
GdywszakżeNiemcywPoznańskiemiwczęściPrusZachodnichmają
doczynieniazespołeczeństwempolskim,posiadającymwszystkie
warstwyizbudowanymnasilnejpodstawieludowej,naŚląskuzaś
Górnymzezwartąmasąludu,przywierzchniejwarstwiewielkich
posiadaczyimieszczaństwaniemieckiego,gdynadtotenludpolski
wcałymzaborzepruskimjestoświecony,dobrzezorganizowany,
ekonomiczniedzielnyipolitycznieczynny—RosjawKrajach
Zabranychmiaładozwalczeniaprawiewyłącznieszlachtępolską,
obokktórejistniejewkrajunielicznemieszczaństwo,awniektórych
tylkookolicachwłościaniepolscy.Masaludunaolbrzymiejwiększości
obszarubyłabiało-imałoruska,plemiennieijęzykowoRosjanom
pokrewna,zwyznaniabądźprawosławna,bądźunicka,awięc
obrzędowodoprawosławiazbliżonaimogącaposłabymoporzebyć
doniegoprzyłączona.Rosjawreszcie,dziękiswemuustrojowi
państwowemuiduchowipaństwowości,miaławswymrozporządzeniu
takieśrodkigwałtu,ojakichżadnepaństwoeuropejskiemarzyćnie
może.
Wwarunkachpowyższychdziełoniszczeniakulturypolskiejbyło
owielełatwiejsze.
DodziełategozabrałasięRosjanaLitwieiRusienergiczniepo
przerwie,jakąbyłopanowanieAleksandraI,uznająceLitwęzakraj
polskiiniestawiającewnimtamyrozwojowipolskiejkultury.Mikołaj
IzniósłwKrajachZabranychUniękościelnąiprzyłączyłmiliony
unitówdoprawosławiaorazpoprowadziłszybkodziełorusyfikacji
szkół
i
zarządu
krajem.
Rusyfikacja
ta
wszakże
pozostała
powierzchowna,formalna,iw1863r.Polacypozostawali,jak
przedtem,żywiołempanującymkulturalnieiekonomicznie,akraj
