Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Witkowska,R.Przybylski,Romantyzm,Warszawa2007
ISBN978-83-01-13848-6,©byWNPWN2007
Wstęp
zwanąpałacemStaszica,odnazwiskajego
fundatoraiwieloletniegoprezesaTowarzys-
twa.TowarzystwoPrzyjaciółNaukmiało
ambicjecentralizacyjne,ponadzaborowe,ale
oczywiścieterenemgłównymjegodziałania
pozostałapruskaWarszawawpoczątkach,
KsięstwoWarszawskiewczasachnapoleoń-
skichipóźniejKrólestwoPolskie.
Zwybitniejszychośrodkówkulturalnych
tychczasówwymienićnależyUniwersytet
Wileński,którystanowiłcentrumnaukowe
icywilizacyjnetzw.ziemlitewsko-ruskich,
orazLiceum
Krzemienieckie,
założone
w1805rokuprzezTadeuszaCzackiego
(pierwotnanazwaGimnazjumWołyńskie).
SzczególnieznaczącąrolęodgrywałUni-
wersytetWileński,uczelniabogata,skupia-
jącawieluwybitnychprofesorów(JaniJęd-
rzejŚniadeccy,ErnestGroddeck,Józef
Frank,Lelewel)iroztaczającanadzórkura-
torskinadszkolnictwemziemlitewsko-rus-
kich.Podwpływemuniwersytetuijego
środowiskaWilnoprzeżywało,spóźniony
wstosunkudocentralnychziempolskich,
oświeceniowyprzełomkulturalny.Racjona-
lizmiempiryzmwfilozofii,postępgos-
podarczyicywilizacyjno-oświatowywprak-
tycespołecznej,umiarkowanakrytykazwyrodnieńsystemupańszczyźnianego
wprogramiespołecznym,satyraidrwinajakoliterackioręż—otoznaczące
cechywileńskiegoOświeceniapierwszejćwierciw.XIX.Wtymklimacie
intelektualnymznakomicierozwijałasięmasoneria,grupującaelitętychziem,
wspomagającaliberalneprzemianywświadomościipostępcywilizacyjny.
WWilnieukazywałosiękilkapoważnychczasopismspołeczno-naukowych,
jak„DziennikWileński”(1805–1806;1815–1830)ibardziejliterackozorien-
towany„TygodnikWileński”(1815–1822),poprzedzony(1804)imiennikiem
—pierwszymwPolscepismemliterackimredagowanymprzezmłodzież.
Wszakżepismemnajbardziejcharakterystycznymdlaintelektualnegoklimatu
miastapozostają„WiadomościBrukowe”(1816–1822),organsatyryczny,
zaangażowanywdowcipnąpolemikęzewstecznictwemumysłowymispołecz-
nym,redagowanyprzezczłonkówtzw.TowarzystwaSzubrawców(działałood
„TygodnikWileński”,1816,stronatytułowa
14
