Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Witkowska,R.Przybylski,Romantyzm,Warszawa2007
ISBN978-83-01-13848-6,©byWNPWN2007
R.Przybylski.Cz1.Klasycyzmisentymentalizmpotrzecimrozbiorze
sięwobojętnościicynizmie,którybyłszczególniegroźny,ponieważnarażał
ichnagrzechzdradynaroduiwysługiwaniesięciemiężcom.Dopowszechnego
kryzysuduchowego,wjakimpogrążonabyłaEuropawkońcuXVIIIwieku,
rozbiorydorzuciłyPolakomzupełnieniezwykłąantynomiędoprzeżycia.Była
toantynomiamiędzypaństwemanarodem,czylimiędzyinstytucjąspołeczną
aduchowością,międzykrólemaduchem.Wimięinstytucjizdobywanosięna
przesadneustępstwa.Wimięduchapopełnianoniepotrzebneszaleństwa.
Klasycyzmporozbiorachrozwijałsięwśródbardzomęczącychalternatyw,
wśródprzeklętychpytań,naktóreodpowiedziniebyłyjużtakjednoznacznie
jasneisłuszne,jakwczasachreformowaniaRzeczypospolitej.
Zanimpojawilisięwielcyromantycy,przejmującydramatpolskiegorozumu,
udręczonegoszokiemniewoli,znalazłnajpierwwyrazwliteraturzesentymen-
talizmuiklasycyzmu.Byłotojedynewswoimrodzajudoświadczenie
historyczneidlategoliteraturategookresunosirównieższczególnycharakter.
Wtymwłaśnieczasiepojawiłsięproblempatriotycznychobowiązkównaszej
kultury.Dotychczaspiśmiennictwopolskie,jakkażdeinne,znałoobowiązki
obywatelskie.Alecoinnegosumienieobciążonetroskąokształtżycia
publicznego,ofunkcjęstrukturspołecznych,acoinnegosumieniezgnębione
trwogąprzedunicestwieniemwspólnotyigroźbąwynarodowienia.Obowiązki
patriotycznepisarzybyłybardziejagresywneibardziejkategoryczne.Wspólnota
walczącaoistnienieitożsamość,aczkolwiekniejednolitawswychpoglądach
nawetnafunkcjępiśmiennictwa,narzucałajepisarzom,powołującsięna
powagęsytuacjihistorycznej.Posuwałasięniekiedyażdopiętnowania.
Byłatorównieżepoka,wktórejspołeczeństwopolskiezmuszoneżyć
wtrzechróżnychorganizmachpaństwowych(czasemnawetażwpięciu),
najwyraźniejpodwpływemprzemianwsystemieekonomicznym,zmieniało
swójkształtiskład.Oznaczałoto,żepojawiłsięnowyczytelnik,czylinowe
zapotrzebowania,nowetematyinowegusty.Relacjemiędzyhistoriąaliteraturą
byływięcwtymokresiebardzościsłe.Przemianydziejowebyłyzkolei
igwałtowne,i—najczęściejnieoczekiwane.Dlategopokażdymkolejnym
wydarzeniuhistorycznymliteraturapodejmowałainnąproblematykęinabierała
niecoinnegotonu.Żadnejstabilności.Ustawicznaprzemianainowedramatyczne
wybory.Toteżwepocetejdadząsięwyróżnićtrzyokresy:1.Pierwsze
dziesięcioleciepoupadkupaństwa(1795–1805);2.KsięstwoWarszawskie
(1806–1814);3.KrólestwoKongresowe(1815–1830).
46
