Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Witkowska,R.Przybylski,Romantyzm,Warszawa2007
ISBN978-83-01-13848-6,©byWNPWN2007
I.Pierwszedziesięciolecieniewoli(1795–1805).3.Kulturajakoźródłoocalenia
Kompozycjawszędziedoskonała.Prawda,panujetuchłód,choćmówisięnierazouczuciach
takichjakmiłośćojczyznyalboprzywiązaniedowolności,którekształtcałemużyciunadająistają
sięźródłembądźrozpaczy,bądźwzniosłegomęstwa.Samajednakpowściągliwośćsłowajesttak
szlachetna,żeczujemysięrazporazniejakowpobliżupoezji.
UdającsięjakEneaszdokrainyzmarłych,abyzasięgnąćuprzodkówrady,co
maczynićupokorzonynaród,spychanyzbezwzględnymokrucieństwem
wnicość,arcybiskupmiałprzygotowanedwapytania.Pierwszeznichbrzmiało:
„Kimjestzwycięzca?”OdpowiedźprzyniosłamudysputamiędzyHektorem,
obrońcąTroi(pamiętajmy,żewówczesnejliteraturzePolacyutożsamianibyli
znowymiTrojanami)iAleksandremWielkim,wodzem,którypodbiłniemalcały
ówczesnyświatistworzyłwielkieimperium.Aleksanderniemiałdobrejopinii
uklasyków.InteligentnakurtyzanaFryne,którabrylujewRozmowachzmarłych
Fontenelle’a,miałagozaczłowiekawysocenierozumnego.SamKrasicki
nazywałgowcześniej„zbójcąwielkim”i„zakałąrodzajuludzkiego”.Toteż
Aleksanderbyłdlaniegomaską„nibyoświeconego”agresora.Wchwilach
triumfunieumiałsięopanowaćiniemiałteższacunkudlaszlachetnychpobudek
swoichprzeciwników.Nigdyniezdobyłsięnagestwobec„poczciwegooporu”
obrońcówwłasnejwolności.Uważał,żeroztropnośćobrońców,zwłaszczasprawy
przegranej,powinnasięprzejawiaćwbojaźliwymszacunkudlanieodwołalnego
zwycięzcy.ArcybiskupwyniósłtedyzodwiedzinErebuprzesłanie,żekażdy
zdobywca,nawetnajbardziejsławnyiwaleczny,jestbezwzględnyiokrutny
wobeczwyciężonych.ItowłaśniekazałpowiedziećHektorowi,obrońcystartej
zpowierzchniziemiTroi,którawsystemiesymbolicznychznakówliteratury
porozbiorowejoznaczaławykreślonązmapypolitycznejEuropyPolskę.
Drugiepytanie,jakiearcybiskuppostawiłumarłym,podyktowanezostało
uciążliwąrozterkąduchową.Czyobrońcywolnościmająmoralneprawo
przeżyćjejśmierć?Niejestwykluczone,żeniepokójtenmiałzwiązekzfalą
samobójstw,możeniezbytpotężną,wszakżeznamiennąigroźną,któraogarnęła
Polskęwepocedrugiegoitrzeciegorozbioru.Krasickioczywiściewiedział,że
samobójstwopotępialiistoicy,iEpiktet.Coprawda,zwolennik„religii
naturalnej”DavidHumekpiłsobiezestanowiskaantycznychmędrców
iz„europejskiegozabobonu”,któryokreślałsamobójstwojakobuntprzeciwko
Stwórcy,alewkońcuKrasickiniewyznawał„religiinaturalnej”iuważał,że
życieludzkiejestwłasnościąBoga;żeczłowiekmaobowiązekżyć,dopóki
zwyznaczonejmu„placówki”nieodwołagosamNajwyższy.Ponadtożycie
człowiekaprzebiegawokreślonejspołeczności,wobecktórejjednostkama
równieżobowiązki.Kiedywspólnotatajestzagrożona,niewystarczymyśleć
tylkoosobie.
SprawętęrozważyłKrasickiwrozmowiemiędzyKatonem,któryniechciał
żyćwupodleniuipopełniłsamobójstwowUtycewchwili,gdylosrepubliki
63
