Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Witkowska,R.Przybylski,Romantyzm,Warszawa2007
ISBN978-83-01-13848-6,©byWNPWN2007
R.Przybylski.Cz1.Klasycyzmisentymentalizmpotrzecimrozbiorze
zostałprzesądzony,aSolonem,słynnymateńskimmężemstanu,mędrcem
iprawodawcą.
Umieszczenietejrozmowynapoczątku—pisałBorowy—uzasadniadomysł,żewybórisamej
formylucjanowskiej,itytułumiałgłębszeznaczenie:Rozmowyzmarłychbyłyrozmowamidla
zmarłychpolitycznie.Topierwszejestpróbąodpowiedzinapodstawowepytanie:«byćczyteżnie
być»narodu.PrzemocyprzeciwstawiłwniejKrasickisiłęducha.
Solonwięctwierdzi,żewzniewoleniużyćmożnainawettrzeba.Katonzaś
uważa,iżżycietakiejesthańbą,inieprzedstawiajużżadnegoznaczenia.
Pierwszyżądaodpokonanych,abynadaltrwali.Drugiproponujeim,anawet
nakazujezejścieztegoświata.Obajrozmówcypotwierdziliswepoglądy
własnymżyciem.Krasicki,któryjużprzedr.1795dobrowolnąśmierćsłynnego
obrońcyrepublikanizmutraktowałjakogodnypożałowaniatriumfrozpaczy,
którypoglądVoltaire’a:
Kiedysięwszystkotraciznadzieisłodkością,
Życiewtenczasohydąaśmierćpowinnością
nazwał„hasłempodłychdusz”,stanąłoczywiściepostronieSolona.Wypowiedź
jegomożnabyłobowiemuznaćzamanifestzniewolonegoPolaka:„Żewięckto
sobieżycianieodebrał,nieidziezatem,iżcałowałrękę,którakajdanykładła.”
Coinnegozginąćwboju.AlecóżbynależałopowiedziećoSpartanach
wwąwozietermopilskim,gdybywszyscypopełnilitamzbiorowesamobójstwo?
PoglądyKrasickiegopodzielałCyprianGodebski:
Katonie!jawtymkrokuniepoznajeciebie:
Cóżeśswojąrozpacządlaojczyznyzrobił?
InnegozdaniabyłJulianUrsynNiemcewicz,którysejmowirozbiorowemu
wGrodniestawiałwłaśniezawzórKatona,iJanPawełWoronicz,który
wapostrofiedoPolskinapisał:
ProwadźmniewtwoimpłaszczudogrobuKatona:
Onnauczył,coczynić,gdyojczyznakona.
64
Dlategopokoleniasprawasamobójstwanadgrobemojczyznyniebyławięc
jednoznaczna.
Trzecimproblemem,zktórymarcybiskupzjawiłsięnaPolachElizejskich,
byłamowaartykułowana.PotrzecimrozbiorzePolacydośćszybkozrozumieli,
żeostojąichtożsamościjestjęzykojczysty.Jużsamgatunek„rozmów
zmarłych”mógłichnaprowadzićnatęmyśl.Lukian,dlaktóregobogiembył
chybawszechświat,adusząwłaśniemowa,posłużyłsiętąformą,ponieważ
upodstawjegocynickiejsatyrynaludzkośćtkwiłamyślowieczności.Jego
zabawnyskądinądutwórbyłwistocierzeczyniezwykłąrewelacją.Redukując
