Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ingerencjąpaństwawżycieczłonkówspołeczeństwa,tenpostulatjestpostulatem
„miękkim”iwobecniegoróżnenurtyliberalizmuzajmująróżnestanowiska.Kla-
sycznyliberalizm„niejestpełnąteoriąorganizacjiżyciaspołecznego”
,koncentruje
sięgłównienaochroniejednostkiprzedingerencjązzewnątrz,stoinastanowisku,
że„wprawieścisłegookreśleniawymagająograniczeniawolności,anieuprawnienia
dokonkretnychdziałań”(por.Hołówka,2001).Niektórzywspółcześniteoretycy
liberalizmujednakformułująpozytywniekwestięuprawnień,którenp.R.Dwor-
kinw„liberalnejkoncepcjirówności”określanietylkojakoprawodorównego
traktowaniaiszacunku,lecztakżejako„prawodorównejtroskiiszacunkuprzy
podejmowaniupolitycznychdecyzjinatemattego,wjakisposóbdobraiszanse
korzyścizostanąrozdzielone”(por.Hołówka,2001;por.Środa,2003,s.116–117).
Liberalizmtrzonemswojejkoncepcjipolitycznejuczyniłjednostkęijejnaturalne
uprawnieniadowolności,któreformułowanowduchuindywidualizmu,uniwer-
salizmu,egalitaryzmuipostępu.Specyfikąliberalizmubyłoprzekonanieotym,że
tojednostkajestpodmiotemprawaiuprawnieńnaturalnychorazżewładzama
ograniczonycharakter(por.Rau,2000).Możnazatemzasadnietwierdzić,żerów-
nośćwsensieliberalnymtoniewyłącznierównośćprawnaipolityczna,leczprzede
wszystkimrównośćwposiadaniupewnegozakresuosobistejwolności.Cowięcej,
toprawojestnadrzędnewobecprawpolitycznych.„Uprawnieniateprzysługują
jednostceztytułujejprzynależnościdorodzajuludzkiego,niezaśdlatego,żenależy
onadotakiej,anieinnejzbiorowościlubzajmujetaką,anieinnąpozycjęspołeczną”
(Szacki,2002,s.148).Formalnietenzakresosobistejwolnościograniczanyjesttylko
prawemdotakiejsamejwolnościinnychjednostek,granicąjesttutajkrzywda,która
możebyćwyrządzanainnym7.Wsensieinstytucjonalnymizarazempozytywnym
możnatęzasadęutożsamićzrównościąwprawachcywilnych–„prawawłasności,
wolnościsumienia,słowa,zgromadzeń.Prawateograniczająwładzępaństwa.Oby-
watelmusimiećprzedewszystkimpewność,żeaparatwładzyniewkroczywsposób
arbitralnywtenpodstawowyobszarwolnościjednostkowejalbo,mówiącinaczej,
żeniezostanieprzekroczonagranicamiędzyobszarempublicznymiprywatnym”
(Śpiewak,2004,s.36).Ponieważgranicamiędzyprywatnymipublicznymniedaje
sięjednoznacznieokreślić,bowiempublicznenieoznaczatylkopaństwowe,lecz
takżespołeczne,rozumienietego,co–pozawyżejwymienionymiprawamicywil-
nymi–znaczyprywatne,jestpłynne,wistociezależneodhistorycznychwyobrażeń.
ZdaniemJ.Hołówkiliberalizm„akceptujeteograniczeniawolności,któreprzyjmuje
społeczeństwo.Stądgdyprzezwielewiekówpoddaństwokobiet,dzieci,mniejszości
icudzoziemcówniebudziłospołecznegozainteresowania,liberalizmteżsięnim
7
„[...]jedynymcelemusprawiedliwiającymograniczenieprzezludzkość,indywidualnielub
zbiorowo,swobodydziałaniajakiegokolwiekczłowiekajestsamoobrona,[...]jedynymcelem,dla
osiągnięciaktóregomasięprawosprawowaćwładzęnadczłonkiemcywilizowanejspołeczności
wbrewjegowoli,jestzapobieżeniekrzywdyinnych.Jegowłasnedobro,fizycznelubmoralne,nie
jestwystarczającymusprawiedliwieniem”(Mill,1999,s.25).
23
