Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Najważniejszaróżnicamiędzyliberalizmemidoktrynaminacjonalistycznymi
poleganaodmiennymtraktowaniujednostki.Liberalizmustanawianormatywny
prymatjednostki–jednostkajestpodmiotemwszelkichprawiwolnościnietylko
jakoobywatel,leczpoprostujakoczłowiek.Cowięcej,wobszarzewolnymodin-
gerencjizzewnątrz,wobszarzeswojejindywidualnejwolnościjednostkamożesię
przeciwstawićnaciskomjakiejkolwiekzbiorowości,manietylkoprawodo„bycia
odmienną”odinnych,lecztakżedonieposłuszeństwa,buntu,przeciwstawienia
sięinnym,wtympaństwu(nieposłuszeństwoobywatelskie)iwłasnejwspólnocie.
Niktniemożewsprawiejejżyciadecydowaćzanią.Toprawodoosobistejwol-
nościjestgwarantowaneprzezpaństwoi,wistocie,zdaniemliberałów,państwo
jestpowołanegłówniedotego,bychronićjednostkę.Prawodowolnościindywi-
dualnej,dorównegotraktowaniaiwymógrównegoszacunkuoraztolerancjidla
indywidualnychwyborówwłasnegożyciasącharakterystycznącechąliberalizmu.
Doktrynynacjonalistyczneczyniąosiąswoichrozważańhistoriozoficznych
iustrojowychjednązewspólnot,którejprzypisującechynaturalności–naród.Jest
onaprymarnąwsensiepodmiotowościprawnejiustrojowej.Jednostkaograniczona
jestwswoichprawachconajmniejpoddwoma,bardzoważnymiwzględami–on-
tycznymiprawnym.Jednostkawsposób„naturalny”zależnajestodwspólnoty.
Wsytuacjikonfliktu,nadrzędnąwobecjednostkiokazujesięwspólnotalubpaństwo
jakojejreprezentant.Jednostkaontyczniejest„pochodną”wspólnoty,podczasgdy
wliberalizmiestatusontycznyprzysługujejednostce.Drugieograniczeniedotyczy
samejtreściprawprzysługującychjednostce.Liberalizmprzypisujejednostcenie
tylkoprawaustrojowe,widzijednostkęzarazemjakoobywatelaijakoczłowieka.
Podstawoweatrybuty–równośćiwolność–mającharakterponadpolitycznyipo-
nadspołeczny,przysługujączłowiekowijakotakiemu.Pobrzmiewawtymodwołanie
douniwersalizmuoświeceniowego(por.Szacki,2002,s.172).Nacjonalistyczne
doktrynynaogółnegująuniwersalneroszczeniajednostki,czyliwymiaretyczny
równości,odrzucająmożliwośćontologicznejlegitymizacjipojęcia„człowiek”
,
odwołującsiędonominalistycznegostanowiskawsporzeotzw.powszechniki
kultury(por.np.Szacka,2003,s.84–85).
1.1.4.Krytykaliberalnegopojmowaniajednostkizestronykomunitarian
Zarzutywobecliberalizmupojawiająsiętakżezestronywspółczesnych
komunitarian10,którzytwierdzą,żejednostkaliberalnato„a)–bytpre-społeczny,
pozbawionyszeregupartykularnychcech,wynikającychzjejosadzeniawewspól-
nocie;b)–jestidealnymdecydentem,gdyżdecydujeowyborzepodstawowych
10Komunitarianizm–nurtwewspółczesnejfilozofiipolityki,podkreślającyważnośćiwartość
wspólnotwspołecznymżyciuczłowieka.NajbardziejznaniprzedstawicieletegonurtutoA.Etzioni,
Ch.Taylor,M.Walzer
,A.MacIntyre,R.Putnam,R.Bellah,
27
