Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.1.Dwaprojektymodernizacji
Równośćjakozasadaorganizującażyciepolityczneispołeczne,wypracowana
przezOświecenie,ległaupodstawporządkuspołecznegonowoczesnościiprzejawia
sięwkoncepcjiipraktycepaństwanowoczesnego.Nowąjakością,któraokreśla
rozumienierówności,jestpołączenieuniwersalnego(etycznego)wymiarurówności
zwymiarempolitycznym.Wodróżnieniuodisonomiiwrozumieniuantycznym,
wnowoczesnychkonceptachdemokracji(przedewszystkimwliberalizmie)rów-
nośćniedotyczywyłącznieobywateli–jednostekpolitycznych,leczzwiązanajest
takżezogólnympojęciem„człowiek”iwówczasrozważanabywawodniesieniudo
„naturalnych”uprawnieńjednostkiludzkiej,wśródktórychpodstawowymprawem
jestwolność.Jednostkarozumianajestjakowartośćnajwyższaipodstawowypunkt
odniesieńdlakonstrukcjiustrojowych(choćwróżnychdoktrynachpolitycznych
umiejscowieniejednostkiwzględemspołeczeństwajestróżne).Zjednejstronyjest
tonaturalnyrezultatprocesówdemokratyzacjispołeczeństwZachodu,ponieważ
równośćiniezależnośćjednostkowa(autonomiajednostki)sąwewnętrzniesprzę-
żone4,zdrugiej–konsekwencjąprzekonańoistnieniu„jednej,niezmiennejnatury
ludzkiej”
,któraniedajesięwywieśćzezmiennychwarunkówżyciaposzczególnych
jednostek(por.Szacki,2003,s.82–83).
Przełomoświeceniowynieoznaczałtylkoemancypacjijednostki,generowania
indywidualizmuizrównywaniawszystkichwprawachpodmiotowychipolitycz-
nych.M.WalzerwyróżniadwaprojektymodernizacyjneOświecenia.Pierwszy
znichmawymiaruniwersalny,politycznyispołeczny,jegoistotąjestprocesinkluzji
ioznacza„włączaniejednostekwnurtżyciaspołecznego”
,np.Żydów,robotników,
kobiet,czarnychiimigrantów(por.Walzer
,1999,s.105).Wdrugimprojekcie
modernizacyjnymwcentrumznajdująsięwspólnotyetniczne/kulturowe.Moder-
nizacjawtymwypadkumacharakterprocesunarodotwórczego.Wzależnościod
punktuwyjścia(posiadaniaczybrakuorganizacjipolitycznejwspólnoty)oznacza
alboprocesprzekształceniaorganizacjipolitycznejispołecznejpaństwafeudalnego
wkierunkunowoczesności,albouzyskaniepaństwowegobytuprzezwspólnotę
etniczną.Tedwiedrogi–„etnicyzacjapolityczności”lub„polityzacjaetniczności”
–wrezultacieprowadządopowstania„podobnychdosiebiecałości”–państwna-
rodowych(por.Szacka,2003,s.245).Istotądrugiegoprojektumodernizacyjnego
niejestwłączanie,leczodgradzanielubseparacja,„samostanowienie”–„zagwa-
rantowaniegrupiejakocałościwłasnegogłosu,miejscaiinstytucjipolitycznych”
(Walzer,1999,s.105).Wkażdymztychprojektówwniecoinnysposóbpojmowana
jestrelacjajednostka–wspólnotaitymsamymrównośćiwolność.Choćwprocesie
historycznymoddziaływałyrównocześniei,jaktwierdziM.Walzer
,„koegzysten-
4
„Ideologiiindywidualizmulogicznieodpowiadaspołeczeństwoegalitarne,ponieważskoro
jednostkajakotakajestwartościąnajwyższą,niemożeonapodlegaćniczemuinnemuniżsobie–
wszelkazasadahierarchiizostajetymsamymodrzuconanarzeczzasadyrówności”(Środa,2003,s.97).
21
