Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
cjasilnychgrupiwolnychjednostek,pomimowszelkiejtrudności,jakiesięznią
wiążą,jesttrwałymznamieniemnowoczesności”(Walzer,1999,s.107),niemożna
zaprzeczyć,żepreferencjedlajednegolubdrugiegomodelumodernizacyjnego
istotnieróżnicowałypolitykęipraktykęposzczególnychpaństwiprzyczyniłysię
dopowstaniaróżnychwersjiustrojowychpaństwanowoczesnego.Podstawowa
kwestia,wyłaniającasięzprzywoływanychmodeli,toniepytanieouznaniepraw
jednostkowych,leczpytanieoto,coważniejsze,bardziejpodstawowe,jednostka
ijejprawaczygrupaipowinnościwobecgrupy.
Wodniesieniudotegopytaniaróżnicująsięstanowiskawłonienajważniej-
szychdoktrynpolitycznychXIXw.(liberalizm,nacjonalizm,socjalizm),których
oddziaływanierzutujenapraktykęspołecznąpaństwnowoczesnychzarówno
wkwestiipytania,ktojest(ktomożebyć)obywatelem,jakwkwestiizakresupraw
iuprawnieńprzynależnychczłonkomspołeczeństwa.
1.1.2.Pojmowanierównościwliberalizmie
IdeologiaXIX-wiecznegoliberalizmuwyłoniłasięzkrytycznegowobecde-
mokracjispostrzeżeniaformułowanegojużwstarożytności,iżrządywiększościnie
zabezpieczająprzedzniewoleniemmniejszościlubjednostki(wwersjinowoczesnej
por.koncepcjeB.Constanta,J.BenthamaiJ.S.Milla).Wtymsensie„paradoksal-
niedemokracja–bliższabywatyranii”(Śpiewak,2004,s.39).Wzwiązkuztym
mniejszościijednostkipowinnymiećwdemokracjizagwarantowaneniezbywalne
(wsensie:nieodwoływalneprzezjakąkolwiekwładzę)prawalub,inaczej,pewien
zakreswolnościosobistej5.Demokracjajakoformarządówniejestwystarczającą
gwarancjądlawolnościjednostki(lubdlarównościwkorzystaniuzwolności),stąd
konieczność„uzupełnienia”
.Pierwszymelementemtegokoniecznegouzupełnienia
jestprzestrzeńdopełnejdyspozycjijednostki,którąI.Berlinnazywawolnością
negatywną–„wolnośćod”(Berlin,2000)6.Tojestten„twardy”postulatliberalizmu,
którychronijednostkęprzedingerencjązzewnątrz,ingerencjązestronypaństwa,ale
takżeingerencjązestronyopiniipublicznejlubtyraniąobyczajuipresjąspołeczną
(Mill,1999).Drugielementtopomocinstytucjonalnawkorzystaniuzprzysługują-
cychpraw(wyrównywanieszans);jednak,ponieważwiążesiętozpewnegorodzaju
instytucjonalnymprzymusem,dlaliberałów,którzyopowiadająsięzaminimalną
5Wolność–„totriumfindywidualnościzarównonadwładzą,którachciałabyrządzićdespo-
tycznie,jakinadmasami,któredomagająsięujarzmieniamniejszościprzezwiększość”(Constant,
za:Szacki,2002,s.147).
6I.Berlindefiniujęwolnośćnegatywnąjakoodpowiedźnapytanie:„Jakdalekosięgaobszar,
wktóregogranicachpodmiot–osobabądźgrupaosób–malubpowinienmiećcałkowitąswobodę
byciaidziałaniawedlewłasnejwoli,bezwtrącaniasięinnychosób?”iprzeciwstawiająwolnościpo-
zytywnej,którąokreślazkoleiodpowiedźnapytanie„Colubktojestźródłemwładzyalboingerencji,
któramożeprzesądzić,żektośmazrobićraczejtoniżtamto,byćtaki,anieinny?”(Berlin,2000,s.187).
22
