Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
daniemjestdbanieojegointeresyiintegralność(por.Szacki,2002).Tozbiorowość
–wtymwypadkunaród–posiadapełnoprawnystatusontyczny.Wodniesieniudo
jednostkikoncepcjenacjonalizmunaogółodchodząoduniwersalizmuoświece-
niowego(Szacki,2002,s.172).Jednostka–członekwspólnotynarodowej,niejest,
jakztegowynika,jednostkąwpełniautonomiczną,ponieważpodporządkowaną
wspólnocie,obarczonąprzedewszystkimpowinnościamiwobecnaroduicieszącą
sięrównościąpolityczną,prawną,cywilnąisocjalnąwpaństwieotyle,oilenależy
dowspólnoty.Obywateliczłonekwspólnotynarodowejstająsięjednością.Źró-
dłemidentyfikacjinarodowychdlajednostkisąinstytucjepaństwanarodowego
(nacjonalizmobywatelski)lubkultura(nacjonalizmkulturowy)(Szacki,2002,
s.171).Torozróżnieniejestwzględne,choćwXIXwiekujegopochodnąstałysię
różnemodelepaństwaiobywatelstwa,zwyklesprowadzanedodwóch(czasami
trzech)wersjiiróżnieprzezróżnychautorównazywane:modelnarodowyifede-
ralny(Sweeney,VanGerwen,1997),modeletniczno-genealogicznyiterytorialno-
-obywatelski(Holy,2001),modeletniczno-kulturowyipolityczny(Szacka,2003);
nacjonalistyczny,liberalnyirepublikański(Śpiewak,2004).
Modelnarodowy(etniczno-genealogicznylubetniczno-kulturowy)bazujena
językowejkoncepcjikulturysformułowanejprzezXVIII-wiecznegomyśliciela
niemieckiegoJ.G.Herdera,wktórejgłównymatrybutemnarodujestjedynawswo-
imrodzajukultura,wyrażającasięnadewszystkowjęzyku.Toteżwspólnyjęzyk
(atakżehistoriategojęzyka,literaturatworzonawtymjęzyku)przedewszystkim
konstytuujenaród,niezaśinstytucjepolityczneczyterytoriumzamieszkania.Ta-
kiepojmowanienarodumiałoznaczeniegłówniedlawspólnotprzedpolitycznych
iwistociewszystkie„narodybezpaństwa”dotejideisięodwoływały(iodwołują).
Modelfederalnylubterytorialno-obywatelskiwcentrumstawialojalnośćze
stronyjednostkiwobecinstytucjipolitycznychpaństwa,acechyiidentyfikacjekul-
turowepozostająnadrugimplanieidlaprzyznaniaiuznaniaprawobywatelskich
niepowinnymiećznaczenia.Wpraktycejednakpaństwonowoczesnenieuchronnie
wiązałozesobąkulturęipaństwo(por.Gellner,1991).Wkonsekwencjirozpadu
więzilokalnych,„wykorzenieniajednostki”zwięzilokalnych,jakchcąniektórzy
lub„emancypacjijednostki”
,jaknazywajątoinni,powstałanowaplatformainte-
gracjispołecznej,którejcelembyłozapewnienieniezbędnegotrzonuwspólnych
wartościibazydlawspólnejkomunikacjinaobszarzewiększymniżmogłaobej-
mowaćwspólnotalokalna,czylinaobszarzepaństwa.Tąplatformąstawałasię
zwyklekultura(ijęzyk)grupyetnicznej/kulturowejdominującejwpaństwie.Splot
naród-kultura-państwojestnieuchronnąkonsekwencjąprocesumodernizacjiZa-
choduicharakterystycznymznakiempaństwawpierwszymokresienowoczesności
–czylipaństwanarodowego.Tozkoniecznościrodzipresjęasymilacyjną(wymóg
dostosowaniasiędokulturydominującej)wobeckulturowo„innych”jednostek
igrup(por.Gellner,1991;Bauman,1995;Szacki,2002),choćstopieńjejnatężenia
wróżnychmodelachpaństwamożebyćróżny.
26
