Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
Rzeczosprawiedliwości
gijna;wolnośćdyskusji;ograniczeniedziałalnościpolicji,wolnewybory,
konstytucyjnyrządopartynarozdzialewładzyustawodawczej,wyko-
nawczejisądowniczej;„rządyprawa”(theruleoflaw),publicznynadzór
nadbudżetem;politykagospodarcza,uktórejpodstawleżą:nienaruszal-
nośćwłasnościprywatnejorazswobodazawieraniaumów15.Należy
wtymmiejscurozwinąćtreśćterminu„rządyprawa”.Wyznaczajągo
następującezasady:(1)konstytucyjnaodpowiedzialnośćwszystkich
ośrodkówwładzypublicznej;(2)nadrzędnapozycjazapisówkonstytucji
wsystemieprawnym;(3)konstytucyjnagwarancjawolnościosobistych
iobywatelskich16;(4)orazzasadamówiąca,żewszelkiedochodzenie
przedsądemmusizostaćpoprzedzonesformułowaniemadekwatnego
prawa,ustanowionegoprzyzastosowaniuodpowiednichprocedur,ana-
stępniepodanegodopowszechnejwiadomościiposiadającegowymaga-
nystopieńogólności17.Konstytucjaadaptującazasadę„rządówprawa”
jestpodstawowąinstytucjąliberalnegoporządkupolitycznego.Dlatego
teżpraktykępolityczną,wkształciepowyżejprzedstawionym,można
określićjakoliberalnykonstytucjonalizm.
Niezwykleistotnącechąliberalnegokonstytucjonalizmujestjegoro-
zumność.Rządyprawazyskująlegitymacjęniezasprawąprzemocypo-
litycznej,lecznapodstawie„publicznegouzasadnienia”,byzastosować
terminStephenaMacedo.Każdyaktprawny,jegowykładniaorazwszel-
kiprzejawaktywnościpaństwawymagająnieustannegopotwierdzania
swojejrozumności,aprzeztoilegalności.Wamerykańskiejpraktyce
społecznejzadanieweryfikacjirozumnościjestrealizowanegłównie
poprzezinstytucjęjudicialreview(kontrolisądowej).Macedostwierdza:
Taaspiracjadopublicznejrozumnościpomagawyjaśnićiusprawiedliwićna-
szeprzywiązaniedorządówprawaikontrolisądowej:temusamemuprawu
podlegająnarówniobywateleiurzędnicypubliczni,ajednostkomwolnoza-
kwestionowaćinterpretacjętegoprawapodanąprzezwybieralnychurzędni-
kówizmusićichdojejochronyprzedsądemwyłączonymspodpresjipoli-
tycznej
18.
Instytucjajudicialreviewjestdlaamerykańskichliberałównaturalną
konsekwencjąidei„rządówprawa”,nierzadkoteżwręczzniąutożsamia-
15
Powyższykatalogliberalnychpostulatówpolitycznychzostałzaczerpnięty
zS.Holmesa,Anatomiiantyliberalizmu,dz.cyt.,s.24.
16Wtymżeaspekciewamerykańskimsystemieprawnymzasadę„rządówprawa”
rozważasięzazwyczajwzwiązkuzpoprawkamidoKonstytucji:IV,ViXIV.
17Zob.S.Macedo,Cnotyliberalne,Znak,Kraków1995,s.22.
18Ibidem,s.58–59.
