Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
WojciechSzczygielski
rozpoczęłauschyłku1788r.batalięparlamentarnąonowymodelpaństwa.Jej
wysiłkimieściłysięwnurcierozwiązańodpowiadających,jaksięprzyjmuje,
demokracjiszlacheckiejzwysuwającymisięnaplanpierwszytendencjamianty-
magnackimi5.Ziemiańskaszlachtazainteresowanabyłapodtrzymaniemwolno-
ściowo-parlamentarnychzdobyczyprzeszłości,alezmierzaładoukształtowania
państwazorganizowanegobardziejnowocześnieniżdotychczas.Pierwszafaza
obradsejmowychtozgodnanaogółwspółpracaniepodległościowozorientowanej
zbiorowościposelskiejorazPuławianlansującychkoncepcjęprzymierzapolsko-
-pruskiego.Znanadeklaracjapruskaz13października1788r.wyrażającaprotest
przeciwkoplanowanemuprzezdwórkrólewskisojuszowipolsko-rosyjskiemu
ipodnoszącasprawęprzymierzapolsko-pruskiego,arównieżponownadeklaracja
pruskaz20listopadategożrokuakcentującaniezbywalneprawaRzeczypospo-
litejdopełnejniezależnościpodsycałyiumacniałynastrojeniepodległościowe6.
PrzywódcyPuławianzarysowaliprzedsejmującymiperspektywęodzyskania
pełnejsuwerennościpaństwowejśrodkamipolitycznymi,drogąparlamentarną
poprzezzniesienieRadyNieustającejjakoinstytucjigwarantowanejprzezRosję7.
Niepodległościowozorientowanazbiorowośćposelskapodchwyciłainicjatywę
puławską.DziękidecyzjisejmowejolikwidacjiDepartamentuWojskowego
z3listopada1788r.,podjętejwatmosferzeniebywalewysokorozpalonychemocji
patriotyczno-niepodległościowych,szlachtawespółzPuławianamidoprowadziła
dofaktycznegouwolnieniaPolskispodzależnościrosyjskiej8.Krajwkroczyłna
niepodległościowąścieżkęreformatorskąosilniezaakcentowanychpierwiastkach
5
Zob.:Wstęp,przypis2;cz.I,przypis89.
6
W.Kalinka,SejmCzteroletni,t.1,Warszawa1991,s.142in.,210in.;E.Rostworowski,
OstatnikrólRzeczypospolitej.GenezaiupadekKonstytucji3maja,Warszawa[1966],s.148,152;
J.Michalski,StanisławAugustPoniatowski,Warszawa2009,s.51,53.
7
WskazywaliPuławianie,iżniepodległośćwywalczyćmożna,albośrodkamiparlamen-
tarnymipoprzezobalenieRadyNieustającej,albodrogązbrojną(W.Szczygielski,WkładPuła-
wianwobradySejmuWielkiego,nPrzeglądNaukHumanistycznych”2005,R.IV
,nr1(7),s.54).
Odzyskanieniepodległościśrodkamipolitycznymimocnoutkwiłowświadomościspołecznej.
MarszałekStanisławMałachowski,inaugurującdrugąkadencjęobradsejmowych,akcentował
fakt,iżRzeczpospolita:nspodjarzmaniewoliwydobyłasiębezkrwirozlewu”.(Dziennik1790,
sesjaz15XII-zob.ozapisietegożprzekazuźródłowegowniniejszejpracy:Wstęp,przypis11).
8
E.Rostworowski,OstatnikrólRzeczypospolitej…,s.150.Możnatuzauważyć,żeproces
obalaniaDepartamentuWojskowegowykazał,iżsilnewRzeczypospolitejnastrojeniepodległościo-
we,wniecowiększymstopniuwnosiliwobradysejmoweLitwini,niźlikoroniarze(W.Szczygielski,
Konstytucja3maja,[w:]Konstytucja3majawtradycjiikulturzepolskiej,podred.A.Barszczew-
skiej-Krupy,[Łódź1991],s.12).Natomiasttużprzedrozpoczęciemobradsejmowychnajwiększą
determinacjąopozycyjną,zdawałasięwykazywaćreprezentacjamałopolska(W.Szczygielski,
RolasesjiprowincjonalnychwpoczątkachobradSejmuWielkiego,[w:]KonstytucjaStanów
