Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzęśćI.OsiągnięciapierwszejkadencjiSejmuWielkiego(1788-1790)
13
szlachecko-republikańskiejtożsamościprogramowej.ObalenieRadyNieustającej
19stycznia1789r.przesądzałowsposóbdefinitywnyopełnejsuwerenności
Rzeczypospolitej9usuwajączarazemobawyspołeczneomożliwośćodwrócenia
bieguwydarzeńniepodległościowychzapoczątkowanychsesjąz3listopada.
Puławianie,wspierającsięnaszlachcieprzejęliinicjatywępolitycznąwpaństwie
zrąkkróla,stającsięlideramiparlamentarnymi10.SzlachtazaświdziaławPu-
ławianachjedynegoznaczącegoprotektorapolitycznego,którypoprowadzićją
możekuwytkniętymcelomantyrosyjskimarównieżreformatorskim.
Należymiećnauwadzefakt,iżwpoczątkachobradsejmowychcennym
sojusznikiempolitycznym,zarównoPuławianjakiniepodległościowozorien-
towanejzbiorowościposelskiej,okazywalisięhetmańczycy.Zdeklarowani
zwolennicyRosji,azarazemprzeciwnicyprocesureformy,dośćzręczniewpi-
sywalisięwpatriotyczno-niepodległościowąatmosferęobradSejmustarającsię
nawet,choćbezskutecznie,oprzejęcieinicjatywyparlamentarnej11.Ichociażich
poczynanianacechowanebyłyoczywistądwulicowościąpolityczną12,tojednak
czynniezaangażowalisięwzniesieniesystemuprotekcjirosyjskiejnadPolską.
Np.marszałekkonfederacjilitewskiejKazimierzNestorSapiehaopowiedziałsię
3listopada1788r.zalikwidacjąDepartamentuWojskowego,ahetmanFranci-
szekKsaweryBranickioddałswójgłosnasesjiwdniu19stycznia1789r.na
ZjednoczonychAmeryki.Reminiscencjew220.rocznicęuchwalenia,podred.J.A.Daszyńskiej,
Łódź2009,s.161-162).
9
Przyjmujesię,żezpunktuwidzeniaformalno-prawnegoRzeczpospolitastałasiępaństwem
suwerennymwwynikuogłoszonego(oblatowanego)wstyczniu1791r.aktu,określanegomianem
polskiejndeklaracjiniepodległości”(W.Uruszczak,ZasadyustrojoweRzeczypospolitejObojga
Narodów,nCzasopismoPrawno-Historyczne”2008,t.LX,z.2,s.140).Rzeczidzieoczywiście
opunkty:VIiVIIprawkardynalnych,uchwalonychwewrześniu1790r.,aleoblatowanych
zopóźnieniem(Prawakardynalneniewzruszone,[w:]Voluminalegum[dalej-Vl]t.IX,Kraków
1889,s.204,obl.8I1791r.).
10
Doodegraniaroliliderówparlamentarnychszykowalisię:IgnacyiStanisławKostka
PotoccybezpośrednioprzedobradamiSejmu(E.Rostworowski,Sprawaaukcjiwojska…,s.135,
220).
11
W.Szczygielski,ZbadańnadpoczątkamiobradSejmuWielkiego,nPrzeglądNaukHisto-
rycznych”,2008,R.VII,nr1,s.74in.
12
Sprawadwulicowościpolitycznejhetmańczykówbudziłażywezainteresowanieopinii
publicznej(W.Szczygielski,DebataparlamentarnanadwyłonieniemskładuKomisjiWojskowej
wgrudniu1788r.,nPrzeglądNaukHistorycznych”2011,R.X,nr1,s.73in.).Por.opinięohet-
manieFranciszkuKsawerymBranickimzpoczątków1789r.:nHetmanwduszyMoskal,achce
udawaćPrusaka,czyniąckogoinnegoMoskalem,zdajemusię,żetosposóbnajłatwiejszy,dotej
roligrania”.(ListznieczytelnympodpisemdoSzczęsnegoPotockiego,zWarszawy,31I1789r.,
BibliotekaCzartoryskich[dalej-BCz],3471,s.115).Zob.teżoówczesnymrozróżnianiupraw-
dziwegoifałszywegopatriotyzmu:E.Rostworowski,Ostatnikról…,s.167in.
