Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
WojciechSzczygielski
Przedstawiamkilkauwagnatematpojęciaszlachecko-republikańskiej
tożsamościprogramowej,takjakpojmowalijąówcześniuczestnicyobradsej-
mowych.Przedewszystkimwiązanojąztakbliskąszlachciezasadąjedności
władzywSejmie19.Zpunktuwidzeniapragmatykipostępowaniapolityczno-re-
formatorskiegopoczątkuobradsejmowychpojęcieowejtożsamościmożnaby
skojarzyćwłaśniezwizjąSejmunieustającego.Wdalszymtokuobrad,wprocesie
reformyustrojowejwiązanojeprzedewszystkimzzasadąsuwerennościSejmu,
przewagąliczebnąreprezentacjiposelskiejnadsenatorską,zzastępczymwobec
Sejmucharakteremwładzwykonawczych,awsensiespołeczno-politycznym
ztendencjamiocharakterzeantymagnackimwymuszającymim.in.:reformę
sejmikową,królewszczyzn,sądownictwa.Wnajogólniejszympojmowaniupro-
blemupojęcieszlachecko-republikańskiejtożsamościustrojowejidentyfikowano
naogółzideąwolności20.
Wzaistniałejposesjiz3listopadasytuacji,gdykróldośćniespodziewanie
dokonałprzedwczesnegozakończeniaodbywającejsię6listopadadebaty,azara-
zemzalimitowałobradysejmoweażna4dniwintencjiobronyRadyNieustającej,
jakuważano,doszłodowybuchugwałtownych,spontanicznychporuszeńposel-
skichocharakterzetumultowym.Domaganosięnatychmiastowegooblatowania
decyzjisejmowejz3listopada,arównieżzorganizowaniaseparatystycznych
obradsejmowychzmarszałkiemStanisławemMałachowskimnaczelewcelu
kontynuowanianiepodległościowegotokupracparlamentarnych.Zapowiedź
oblatowaniauchwałyz3listopada,którejistotniedokonanojeszczewtymsamym
dniu,tj.6listopada,pozwoliłauśmierzyćporuszeniaposelskie,aleichznaczenie
przerastałoproblemoblatysamwsobie.Zaburzeniaparlamentarnez6listopada
wykazałydeterminacjęniepodległościowozorientowanejzbiorowościposelskiej
narzeczobstawaniaprzywłasnychracjachprogramowych,aujawnionewtrakcie
debatyz3tegożmiesiącasympatiewiększościczłonkówsenatuwobecDeparta-
mentuWojskowegoprzekładałysięnawzrosttendencjiemancypacyjnychstanu
rycerskiegoozabarwieniuantysenatorskimiwydźwiękuantymagnackim.Wich
19
Zob.otejzasadzie:B.Leśnodorski,ParlamentaryzmwPolsce,Kraków1947,s.68.
OwiodącejroliSejmuwstrukturzewładzpaństwa:J.Bardach,SejmdawnejRzeczypospolitej
jakonajwyższyorganreprezentacyjny,nCzasopismoPrawno-Historyczne”1983,t.XXXV
,z.1,
s.142-143.Por.też:cz.I,przypis52.
20
Oideiwolności,jakonadrzędnejzasadzieokreślającejistotęustrojuszlacheckiejRze-
czypospolitej:S.Kutrzeba,IdeawolnościwustrojudawnejRzeczpospolitejPolskiej,nThemis
Polska”,SeriaIII,1930,t.V
,s.28;Por.też:A.Grześkowiak-Krwawicz,ReginaLibertas.Wolność
wpolskiejmyślipolitycznejXVIIIwieku,Gdańsk2006,s.5,251in.,295in.,314,passim.
