Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
LitewSkaLiteraturapoczątkuXiXwieku
zatytułowanąChłoppolski,podejmujączarazemzeswymwzorcem
swoistądyskusję.MužikasŽemaičiąirLietuvoszostałnapisanynajpra-
wdopodobniejwdrugiejdekadzieXIXwieku,gdykwestiaznie-
sieniapańszczyznystałasięzagadnieniemżywowspołeczeństwie
litewskimobecnym(pańszczyznabyłaprzedmiotemobradsejmików
szlachtylitewskiejwroku1817,obiektemkrytykizestronylitewskich
masonów,którychstanowiskoprezentowałysatyryczneDWiadomości
Brukowe”,ukazującesięwlatach1816-1822).Zpolskiegopierwo-
wzoruPożkaprzejąłogólnąideęfizjokratyczną,którąwyrażajakościo-
waopozycjamiędzywielkimikorzyściami,jakiewwymiarzespołecz-
nymprzynosipracachłopa,azłąsytuacjąspołecznąiniskimprestiżem
jegosamego.Pożkajednakwzbogaciłtęideęoaktualny,omawiany
ówcześnieaspektstosunkówpomiędzyróżnymistanamispołeczny-
mi.Używajączatemdoopisupracrolnychcharakterystycznegomode-
luzokresuSejmuCzteroletniego,czyliwspomnianegojużpolskiego
pierwowzoru(i–bardziejogólnie–literaturyoświeceniowegokla-
sycyzmu),Dnawłasnąrękę”podjąłpoetaszczególnieistotnądecyzję
oujęciuswejsatyrywformiedialogumiędzyszlachcicemachłopem.
Udzielającchłopugłosu,Pożkazironiązaprezentowałpowierzchow-
nyhumanizmszlachty,traktującejpostępowespołecznieideefizjokra-
tycznejakopustąimodnąliterackąretorykę,niepokrywającąsięze
sferąrzeczywistychdziałań,któreistotniemogłybyodmienićsocjalne
położeniechłopów.
Mniejwięcejwtymsamymczasie–okołoroku1817iniecopóź-
niej–powstawałoryginalnypolskojęzycznycyklsatyrycznyValiūnasa
KontabernijaPłungiańsko-Telszewska,poświęcony,mówiącogólnie,kry-
tyceobyczajów,wtymzwłaszczapijaństwa.Genezacykluwiążesię
zogłoszonymwwileńskiejprasieprospektemDziełaopijaństwie(druk
Wilno1818)pióraJakubaSzymkiewicza(lekarza,masona,członkaire-
formatoralożyDGorliwyLitwin”,prezydentaTowarzystwaSzubraw-
ców)itodoniegowprostodnosisięjedenzczłonówcyklu,zatytuło-
wanyOświadczenie.Zarównownim,jakiwinnychczęściachdominuje
ironicznytypsatyryczności,charakterystycznytakżedlaDWiadomo-
ściBrukowych”:wymowasatyrycznawiążesiętuczęstozprocedurą
rozpoznawaniagroteskowozniekształconychportretówkonkretnych
osóbirealiów.Wykpiwaniempijaństwaiupadkuobyczajówżmudz-
kiejpalestryValiūnaszająłsiętakżewnapisanychpolitewskusatyrach
ŠlovėBachusoi***[Eilosapiesprovą...]orazwpolskojęzycznymliście
poetyckimDoWincentegoSosnowskiego.Rozczarowanienajogólniej
25
