Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
RozdziałI.Prolog:WyobrażenieSłowianwnowożytności
Wpoprzedniejepoce,nepoceskrajności”(EricHobsbawm),odwoływaniesiędo
słowiańskiejjednościiwzajemnościconajmniejrazjeszczewykazałopewnetymcza-
soweoddziaływanie.DoszłodotegonietylkowkontekścieIwojnyświatowej,wktórej
carskaRosjaodczasudoczasuposługiwałasięargumentamipansłowiańskimi,
abyuzasadnićswojewsparciedlaSerbii,zmobilizowaćwłasnąludnośćdoobronyoj-
czyznyiskłonićsłowiańskojęzycznychżołnierzyarmiiaustro-węgierskiejdoprzejścia
najejstronę.Takżeneosłowiańskieslogany,którymiwokresiemiędzywojennympo-
sługiwalisięczescypolitycyTomáńG.MasarykiEdvardBeneń,walczącwrzeczywi-
stościtylkoojednośćiniezależnośćwłasnegonarodu,nieinteresowałypozostałych
Słowian91.
Jedynązakrojonąnawiększąskalępróbędotarciazideąsłowiańskąrazjeszczedo
wszystkichnarodówsłowiańskojęzycznychpodjąłJózefStalin.Instrumentamiwładzy
dostępnymijedynowładcypropagowałsowieckipanslawizm,którywszczególnejsytu-
acjiwalkiznazistowskimiNiemcamiibudowysocjalistycznegoporządkupowojenne-
goprzezpewienczasfaktycznieodnosiłsukcesy92.Renesansideisłowiańskiej
wwydaniustalinistyczno-komunistycznymprzygotowywanybyłprzezzmianęukie-
runkowaniapropagandysowieckiej,którazastąpiłainternacjonalistycznesamodefi-
niowaniesięreżimuopisemwyraźnienacechowanymnarodowo,odwołującymsiędo
kategoriirosyjsko-ludowych,tzw.npatriotyzmemsowieckim”93.Jużsowieckąnapaść
nawschodniąPolskęwewrześniu1939r.możnabyłodziękitemuuzasadnićjakoczyn
narodowo-ludowy:potrzebąuwolnienianbraterskichnarodów”,UkraińcówiBiałoru-
sinów,odpolskiegowyzyskuiucisku.Choćsowieckainstrumentalizacjasolidarności
słowiańskiejograniczałasiętutajdowschodnichSłowian,aopozycjamiędzySłowia-
namizachodnimiawschodnimizostałazaostrzonatak,żeażprzekształciłasięwwoj-
91EmilSchieche,EdvardBenešunddieslawischenIdeen,ZfO4(1955),s.194–220;HansLemberg,
TschechenundRussen.DieSlawischeIdeeinderTschechoslowakei1918–1938,w:„MitunbestechlichemBlick…”
StudienvonHansLembergzurGeschichtederböhmischenLänderundderTschechoslowakei,red.Ferdinand
Seibtetal.,München1998,s.133–150;MilanHauner,VonderVerteidigungderDkleinenVölker”zumneuen
Slawismus.EdvardBenešundderSlawenmythos,w:GeschichtlicheMythenindenLiteraturenundKulturen
Ostmittel-undSüdosteuropas,red.EvaBehringetal.,Stuttgart1999,s.293–309;AlexanderMaxwell,
TheLegacyofSlavicReciprocityintheFirstCzechoslovakRepublic,w:Post-Panslavismus,s.69–78;Bogusław
Bakuła,TomášaGarrigue)aMasarykaideaSłowiańszczyznyiEuropywlatach1895–1918,w:Ideewspólnotowe,
s.93–105;DominikHrodek,Slovanstvivmyšlenkáchčeskémeziválečnépravice.Sondadomyšleniskupiny
okolorevueNárodnimyšlenka,w:Slovanstvivestředoevropskémprostoru,s.135–144.Onideisłowiańskiej”
wIIRzeczpospolitejPolskiejpor.JózefLewandowski,KoncepcjesłowiańskiewsłużbieIIRzeczypospolitej,
w:Zpolskichstudiów,s.247–256;MarkusKrzoska,HistorischeMissionundPragmatismus.Dieslawische
IdeeinPolenim20.Jahrhundert,w:Gemeinsameinsam,s.77–94,zwłaszczas.84–89.
92AndrejN.Gorjainov,Traktovkaslavjanskojvzaimnostiislavjanovedeniisovestkimiučenymi(1920–1930-e
gody),w:L
)ideadell)unità,s.81–92;VladimirClaudeFińera,KommunismusundslawischeIdee.Vonder
kommunistischenBalkanföderationzumgesamtslawischenKomitee(1920–1946),w:Gemeinsameinsam,s.125–137.
93ErwinOberländer,SowjetpatriotismusundGeschichte.Dokumentation,Köln1967,s.16–33.
