Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Prolog:WyobrażenieSłowianwnowożytności
41
nę,toponiemieckimatakunaZSRR22czerwca1941r.rościłasobiejużprawado
całejsłowiańszczyzny94.
Katastrofawojskowa,jakąstałasięnapaśćniemiecka,zmusiłaStalinadozignoro-
waniawewnątrzsłowiańskichprzeciwieństwipodjęciapróbypozyskaniajakosojuszni-
kówwszystkichnarodówsłowiańskich–wmiaręmożliwościtakżeBułgarów,Chorwa-
tówiSłowaków,którzy(jeszcze)opowiadalisiępostronieNiemiec.Dlategowsierpniu
1941r.sowieckieradiowzywałodosłowiańskiejsolidarnościiwspólnejwalkiprzeciw-
koniemieckiemufaszyzmowi.Jednocześniewładzesowieckiestarałysięukonstytu-
owaćmiędzynarodowyKomitetWszechsłowiański,doktóregoudałosiępozyskać
m.in.SerbaMilanaGavrilovića,UkraińcaOleksandraJ.KorniyćukaiPolkęWandę
Wasilewską.Wdniach10i11sierpniawezwałonwszystkienarodysłowiańskiedo
nświętejwojny”przeciwkoHitlerowi95.Kilkadnipóźniejgłównypropagatorsowieckie-
gopanslawizmu,Emel,janM.JaroslavskijwbroszurzeWalkanarodówsłowiańskich
zniemieckimfaszyzmemzawarłobszerneuzasadnieniepansłowiańskiejwspólnotywal-
ki.PrzypisywałprzytymZwiązkowiRadzieckiemurolęgłównegoprotektora,anaro-
dowirosyjskiemufunkcjęnoparciaibastionuwolnościwszystkichnarodówsłowiań-
skich”.Wyciągniętyprzezniegowniosek,żenbezRosjiniemaSłowiańszczyzny”,
niepozostawiałwątpliwości,żetakżesowieckipanslawizmostatecznieniedążyłdo
niczegoinnegojaktylkodoimperialno-rosyjskiejhegemonii96.
Stawałosiętotymbardziejwyraźne,imbliżejbyłodozwycięstwasowieckiegonad
Niemcamiiimbardziejmiejscewojnyobronnej,doktórejzasprawąkongresówsło-
wiańskichiczasopisma(nSlavjane”)staranosiępozyskaćemigrantówżyjącychwAnglii
iStanachZjednoczonych,zajmowałoofensywnezadaniezbudowaniawEuropie
Środkowo-Wschodniejnowegoporządkusowiecko-socjalistycznego.Takżewtymcelu
Stalinwykorzystałideęsłowiańską.Trzebająbyłojednaktakzreinterpretować,byzde-
fensywnegonarzędziamotywującegodowspólnejobronystałasięofensywnyminstru-
mentemlegitymizacjiekspansywnejmisjisowiecko-socjalistycznej.Udałosiętonad
wyrazdobrzedziękiwspółpracyz–przeważnieszkolonyminaemigracjiwMoskwie–
94ValentinaV
.Mar’ina,Slavjanskajaidejavgodyvtorojmirovojvojny(kvoprosyopolitičeskojfunkcii),w:
Slavjanskijvopros.Vechiistorii,red.ElenaP
.Aksenovaetal.,Moskva1997,s.169–181;JanC.Behrends,
DieDsowjetischeRus”undihreBrüder.DieslawischeIdeeinRusslandslangem20.Jahrhundert,w:Gemeinsam
einsam,s.95–114;idem,StalinsslavischerVolkskrieg.MobilisierungundPropagandazwischenWeltkriegund
KaltemKrieg(1941–1949),w:Post-Panslavismus,s.79–108;idem,MobilizationandEmpireBuilding:Stalin`s
SlavicIdea(1939–1953),w:Konzepte,s.45–62;Obńust,Konstrukcijaslovenstva,s.213–244.
95JerzyPawłowicz,ProblemtykaikierunkipracKomitetuWszechsłowiańskiegowMoskwiewlatachIIwojny
światowej,w:Zpolskichstudiów,s.265–275;SylwesterFertacz,KomitetWszechsłowiańskiwMoskwie1941–
1947,Katowice1991;idem,VonBrüdernundSchwestern.DasAllslawischeKomiteeinMoskau1941–1947,
w:Gemeinsameinsam,s.139–152.
96Emel’janM.Jaroslavskij,Bor)baslavjanskichnarodovprotivgermanskogofašizma,Moskva1941
cytaty:s.11,24;oosobiepiszedokładnieSandraDahlcke,IndividuumundHerrschaftimStalinismus.
Emel)janJaroslavskij(1878–1943),München2010.
