Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Twierdzeniatesąjednymznajpoważniejszychargumentówprzemawiających
wedługcorazwiększejliczbybadaczyzairańskąetnogeneząSłowian.
Ustalonywświetleźródełhistorycznych,językoznawczych,archeologicznych
ietnograficznychaksjomatreligioznawstwapolskiegooniezachowaniusięmitolo-
giisłowiańskiej,panującywwiekudziewiętnastymiwiększejczęścidwudziestego,
zostałzakwestionowanydopierowksiążceJoannyiRyszardaTomickichDrzewo
życia.Ludowawizjaświataiczłowieka(1975).Wprzełomowejnagruncieetnogra-
fiipolskiejpracy(jakbyrealizującejwytycznemetodologiczne,któresformułowali
jużWawrzyniecSurowieckiiZorianDołęgaChodakowski),badaczeciprzedstawili
ludowymitkosmogonicznyostworzeniuświataprzezBogaidiabła–udokumen-
towanywsieradzkiemibobreckiem–jakoreliktmitologiisłowiańskiej13.Tomiccy,
wbrewobiekcjomsceptyków,traktującmetodęetnograficznąrównorzędniezhi-
storyczną,filologiczną(etymologią,toponomastyką,)iarcheologiczną,wyciągnęli
zodkryciamitukosmogonicznegoSłowianwnioskicodostrukturyprasłowiańskiej
iludowej(zachowanejwdobiechrześcijaństwa)wizjiświataiczłowieka.Mówiąc
wskrócie:autorzyDrzeważyciauznaliludowepodanieostworzeniuświataprzez
paręantagonistów–diabłaiBoga–zareliktmitologiisłowiańskiej.Relikttenpo-
służyłimdowydobyciastrukturyludowejwizjiświata.Innymisłowy,Tomiccy
odwróciliperspektywębadawcząiprzyjrzelisięskorelowanejrelacji(dualizmukos-
mogonicznegoiludowejwizjiświata)zachowanejwkulturzeludowej.Odnalezio-
nąwpodaniuopowieśćostworzeniuświataprzezdiabłaiBogauczynilikluczemdo
mitycznejstrukturyświataludowego.RyszardTomickikilkalatpóźniej,wzwiązku
zdoniosłościąetnograficznąodkrycia,opublikowałwynikibadańzgórąstuwa-
riantówtegomitudualnejkosmogonii.Celtychbadańbyłnastępujący:nBiorącpod
uwagęosiągnięciaimankamentydotychczasowychbadańprzyjąłemzacelpodsta-
wowyrekonstrukcjęschematukosmogoniidualistycznejorazanalizęistotyduali-
zmuBogaiDiabłanapodstawiemitówsłowiańskich,reprezentatywnychdlawszyst-
kichwersjikosmogoniidualistycznejwEuropieWschodniejiPołudniowej”14.Na
tejpodstawiebadaczustaliłstałyschematfabularnykosmogoniiSłowianskładający
sięznastępującychelementów:n1.IstnieniepierwotnychwódorazBogaiDiabła.
2.NurkowanieDiabłanadnopraoceanuposubstancjękoniecznądostworzenia
ląduiwydobyciejejnapowierzchnię.3.UtworzenieziemiprzezBoga;współudział
Diabławjejformowaniu.4.Zawładnięcie(lubpróbazawładnięcia)ziemią,ludźmi
i(lub)niebemprzezDiabła.5.WalkaPiorunowładcy(MichałaArchaniołalubElia-
sza)zDiabłemistrąceniegowpodziemia”15.
Tymczasempostawmypytanie,czyodkryciejedynego,wedługEliadego16,mitu
kosmogonicznegoSłowianwpostacireliktowejorazujawnienienajegokanwiesta-
13Zob.I.Piątkowska,Obyczajeluduziemisieradzkiej,nLud”1898,IV
,4,s.414–415.Udokumento-
wanietejlegendywGalicjizob.B.Gustawicz,Kilkaszczegółówludoznawczychzpowiatubobreckiego,
nLud”1902,VIII,3,s.267–268.
14R.Tomicki,LudowakosmogoniadualistycznaSłowianwświetlesamojedzkichmitówstworzenia,
nEtnografiaPolska”1979,t.XXIII,z.2.
15Ib.,s.171–172.
16Zob.M.Eliade,OdZalmoksisadoCzyngischana,Warszawa2002,s.76–108.PracaEliadego,wy-
danaporazpierwszywroku1970,dokumentujezasięgdualnegomitukosmogonicznegogłównienate-
renieSłowiańszczyzny.Pracataprzedstawiakilkadziesiątwariantówmituludowegoostworzeniuświata
przezBogaidiabła,różniącychsięszczegółami,chociażwystępująnaogromnymobszarzeSłowiań-
szczyznyprzedewszystkimwschodniejorazpołudniowejizachodniej.Dokumentacjatadoprowadziła
12
