Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nemuetnografowibinarnycharakterprzedchrześcijańskichwpływówreligijnych
naSłowian.Takwięcwnazwachzawartajestdlańwiedzaobogachiczłowieku
pomiędzyradykalnymdobremirówniebiegunowymzłem.UChodakowskiego,
poprzednikaimistrzaromantyków78,odkrywaniebinarnegoświataludowościjest
zarazemodsłanianiemreliktowychstrukturwyobraźniowychpokoleńwspółczes-
nych,ichgłębszychpokładówmentalności,mitycznejstrukturyświadomości.Czy
poznawanierozumuprzodkówniejestpoznawaniemsiebieprzeztenodwieczny
rozumurobionych?WtakimstanowiskuChodakowskiegojestjużwzórludowości
romantykówzMickiewiczemnaczele.
PrzedchrześcijańskapsychomachiawedługDołęgiChodakowskiego
Zpunktuwidzeniainteresującejnaspsychomachiiistotnejestponadto,żeDołę-
gaChodakowskiodsłaniałbinarnykształtreligijnejwyobraźniSłowian.Widze-
nieświatapomiędzyBiałymBogiemiCzarnymBogiemnietylkoodnajdywał,
alejesankcjonowałjakoromantykowibliskie79.RozprawaChodakowskiego,jego
pismailistywalnieprzyczyniłysiędopołączeniazainteresowańludoznawczych
zorientalnymiwsposóbciągły,gdyżmityczny.Człowiekazobaczyłonjakoema-
nacjębinarnychwierzeńwiekówprzedchrześcijańskich:nZacznijmytylkoodnowa
wpatrywaćsięwziemięnaszą,zliczaćwszystkiejejnazwy,czyliuroczyska,aprze-
konamysię,żepoupływiedziewięciuwieków,potyluwojennychspustoszeniach,
pozaprzepaszczeniuprzezciemnotęipróżnośćwielustarychuroczysk–zacho-
wałysięjednakjeszczeimionabogów,nazwyjakieokreślałyichcześć,imionaich
stróżówitegoziemskiegojestestwa,którewyróżniającsięwewszystkichczasach
dobremizłemdlaczcijegoroduinaszegojęzykanazwanoczołemwieków!”80.
Jeżelinczołowieków”,czyliczłowieknwyróżniasięwewszystkichczasachdobrem
izłem”,toznaczy,żejegoistnienierozpiętejestpomiędzybiegunamidobraizła,
pomiędzyCzarnymBogiemiBiałymBogiem.Takoncepcjamacharakterniesu-
biektywnychmniemań,alezałożeńantropologicznychpopartychwynikamibadań
terenowych.OnepozwoliłyChodakowskiemustwierdzić,żeprzedewszystkim
wnazwachgrodziskzachowałysiępojęciaodzwierciedlająceżyciereligijneSło-
wian,awtymżycieorganiczniezziemiązwiązanegojestestwa–nczoławieków”,
78M.JanionwidzizwrotromantykówkuSłowiańszczyźniewzwiązkuzotwarciemichpolawidze-
niananiesamowitość(nfreudowskiedasUnheimliche”)śmierci:nRomantycywtensposóbotwarliwkul-
turzemożliwośćpojawieniasięnatarczywychfantazmatówśmierci,płynącychzpodziemnegoAcheron-
tu(…)ObudzonaprzezrozprawęOSławiańszczyźnieprzedchrześcijaństwemwrażliwośćromantyczna
chętniezagłębiałasięwewnętrzeziemi,wracaładoumarłychprzodkóworazpostrzegałaprzeciągające
wpowietrzuosjaniczneduchy”.Zob.M.Janion,NiesamowitaSłowiańszczyzna,Kraków2006,s.62–63
i56.ZdaniemJanionDołęgaChodakowskiwpłynąłnaDziadykowieńsko-wileńskie:nIdącjegośladem,
Mickiewiczumieściłinnośćwrytualeobcowanialuduzduchami–pozadomenąziemskichwładców”,
ib.,s.56.
79M.JanionzwracauwagęnazwiązekpoznawaniaprzezChodakowskiegomateriałujęzykowego
zjegowędrówkami,zjegonruchemnomadycznym”,ib.,s.51.Ruchtenjest–wujęciuJanion–metaforą
otwartościpoznawczej.
80Z.DołęgaChodakowski,Ogrodziskach,s.46.Koncepcjagrodziskjakobudowliniefortecznych,
aleobrzędowych,zwanychstarestalubrzadziejparafie,gdzieżercy(kapłani)dysponującywładządu-
chowąiświeckąprzewodziliuroczystościomreligijnym,rozwijanaprzezChodakowskiegonakartach
wszystkichjegopism,zostałazakwestionowana.Zob.J.Maślanka,Wstęp,op.cit.,s.11.
26
