Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wionąwpływunaodczytaniedziełpolskiegoromantyka),trwającąprzezbliskojuż
dwastulecia,byłostarcieprzeciwnikówirańskiejetnogenezySłowianzjejzwolen-
nikami–przedewszystkimnaobszarzejęzykoznawstwa.Początektejkontrowersji,
jeszczeniezwerbalizowanej,widzimywWilnieiWarszawienapoczątkuwieku
dziewiętnastego.Ponieważrozbieżnośćtawyniknęłazezmianywpodejściudolu-
dowości,zatrzymajmysięprzytejzmianieprzezchwilę.
Przedromantycznezainteresowaniafolklorystyczne
Jakwiadomo,przedromantycznezainteresowaniafolklorystycznemiałycharakter
okazjonalnyi–możnabytakpowiedzieć–incydentalny.Doludowościsięgano
mniejlubbardziejwybiórczo–zewzględówuczuciowychiestetycznych20.Wie-
rzeniademonologicznetraktownojakorezerwuarzabobonów,toteżnGdyidzie
oświatwierzeń,rozporządzamybogatąiróżnorodnądokumentacją,którąprzeka-
zalinampierwsibadaczetejdziedzinyfolkloru,gromadzacyfaktografię«zabobo-
nu»docelówwalkiz«błędem»;niemalwszyscyludoznawcyzbieralizupodoba-
niemwiadomościoczarach,upiorachistrachach”21.Pierwszyprzełomnowożytny
wdziedzinieludoznawstwanastąpił,gdywduchuoświeceniowegoscjentyzmu
zainicjowanazostałarewizjadziejówbajecznychorazantycznegomitugenealo-
gicznegoPolaków.SwojeosiągnięcianatympolumiałprofesorfilomatówJoachim
Lelewel22.Naukowośćludoznawczadałanowepodstawyrodzącejsięslawistyce.
PonieważnaukowepodejściedozamierzchłejprzeszłościSłowiandomagałosię
źródełrzetelnejwiedzy,zatakieuznawanebyćmogłynierzymskieczybiblijne
wyimaginowanegenealogie,anibajecznedziejerodzimejfantastyki,alezachowa-
neźródłahistoryczne(dokumenty,świadectwanapiśmie),wykopaliskaarcheolo-
giczne,badaniajęzykoznawcze(zwłaszczaetymologiaporównawczanazwwłas-
nych–nazywanadziśtoponomastyką),atakżeudokumentowanerelacjeźródłowe
(metodaetnograficzna).OjciectakrozumianejhistoriiSłowian,JózefDobrovski23
byłnauczycielemm.in.MichałaBobrowskiego,protegowanegoks.AdamaCzar-
toryskiego,którywWilniebyłpropagatoremsłowianoznawstwa.Wśrodowisku
wileńskimBobrowskizasłużyłsięjakoodkrywcaKodeksusupraślskiego24–zabytku
cerkiewnosłowiańskiego.ZapośrednictwemBobrowskiegowpolupromieniowania
rodzącejsięslawistykiznalazłsięAdamCzarnockivelZorianDołęgaChodakowski
–autorpierwszegoprogramusystematycznychbadańterenowychgrodziskiuro-
20NatematprzedromantycznychzainteresowańfolkloremwPolscezob.:M.Piszczkowski,Za-
gadnieniawiejskiewliteraturzepolskiegooświecenia,cz.I,Kraków1960,cz.II,Kraków1963.Także:
Cz.Hernas,Uźródełfolklorystykipolskiej,Warszawa1965.
21H.Kapełuś,Romantyzmifolklor,w:Problemypolskiegoromantyzmu,Seriapierwsza,red.M.Żmi-
grodzka,Z.Lewinówna,Wrocław1971,s.305.
22J.Lelewel,DziejePolskipotocznymsposobemopowiedziane,oprac.J.Bieniarzówna,Dzieła,t.VII,
Warszawa1961,s.39–46.
23ZdaniemS.UrbańczykanWiekXIXmożnabynazwaćzłotymwiekiemslawistyki,rozumianej
szerokojakonaukaohistoriiikulturzeSłowian.Powstałanaprzełomiewieku–zajejojcasłusznie
uważanyjestwielkiCzech,JózefDobrovski–rozwijałasięzupływemlatcorazbardziej”.S.Urbańczyk,
AleksanderBrückneri…,s.199.JózefDobrovskiżyłwlatach1753–1829.
24Zob.A.Wędzki,RysdziejówbadańnadkulturądawnychSłowian,w:Małysłownikkulturydaw-
nychSłowian,Warszawa1972,s.644.
15
