Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wicz51,WładysławŁoziński52,MariaBogucka53,JanuszTazbir54czyAndrzej
Chwalba55.
Należypodkreślić,żeszczególnieinteresującymateriałnatentematzamiesz-
czaMariaBogucka.Autorkadowodzi,żetrudnobyłobyrzetelniezbadaćobyczaj
staropolskibezanalizyroligestu,tymczasem,jakutrzymuje,wXVI–XVIIwieku
pełniłonwżyciupolskiejszlachtytrojakąfunkcję:byłśrodkiemporozumiewania
się,specjalnejekspresjiuczuć,atakżeznakiemprzynależnościdokręguszlachet-
nieurodzonych.Zajmowałtymznaczniejszemiejsce,imbardziejubogoprezento-
wałysięwtedyinneśrodkikomunikacji,atakżeimwiększebyłowówczaszapo-
trzebowanienapodkreśleniewtensposóbstatususpołecznego56.
ZdaniemBoguckiej,życieszlachtywowymczasietoczyłosięwedługściś-
leokreślonychreguł,dlatego,abypozostawaćznimiwzgodzie,szlachcicmu-
siałwykazaćsięznajomościąlicznychzachowańniewerbalnych.Itak,specjal-
nierozbudowanyprotokółgrzecznościwyrażanejruchamiciałaobowiązywał
przypowitaniachipożegnaniach.Równisobiestatusemwymienialiuściskdło-
ni,obejmowalisię,całowaliwramięalbowykonywaliniskiukłonkapeluszem,
nieomalzamiatającnimmurawęczypodłogę;jeślijednakmiędzywitającymi
sięniebyłotakiejrówności,niższywhierarchiispołecznejupadałdonógsto-
jącegopodtymwzględemwyżej,całowałgowstopy,podejmowałpodkola-
naalboteżczyniłruchtakiejuniżoności,wypowiadającjednocześnieformułę:
„Upadamdonóg”.Interesującoprezentowałasięceremoniapowitalnaprzygo-
towywanaprzezgospodarzazwyprzedzeniem:byłatorozbudowana,wielo-
krotnawymianaukłonów,wśródktórychwprowadzanogościadodomu,przy
czymgospodarzprowadziłmężczyznę,natomiastgospodyni–jegomałżon-
kę.Przejścieprzezdrzwidawałookazjędoceremonialnegoustępowaniasobie
pierwszeństwa57.
Osobliwemiejscewdziejachpolskichzachowańniewerbalnychzajmujeod-
krywanieinakrywaniegłowy.Czapkabyłaczęściąstroju,dlategoprawiezawsze
nakrywanogłowę.Obyczajzdejmowaniaczapki(lubkapelusza)przyjąłsięnato-
miastjakopowitaniemęskieosóbsobierównych,ztymżepierwszakłaniałasię
osobaniższarangąlubmłodsza58.Nakryciegłowyzdejmowanorównieżpoto,by
wyrazićkomuśuszanowanie,dlatego„czapkowaniem”manifestowanopoparcie
dlamagnatównazjazdachszlacheckichczydlakandydatównakrólawczasie
zjazdówelekcyjnych59.Poddaniisłudzywobecnościpanamielizawszegłowę
odkrytą.
51
52
53
54
55
56
57
58
59
Kuchowicz,1975.
Łoziński,1969.
Bogucka,1994,s.81–97.
Tazbir,2011.
Chwalba,2015,s.18–56.
Bogucka,1994,s.81.
Bogucka,1994,s.82,84–85.
Bogucka,1994,s.90.
Ferenc,2015,s.160.
31
