Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
oddrugiejpołowyXXwiekuoraznapoczątkutrzeciegotysiąclecia,corazszerszy
krągzwolennikówwinnychkrajach.
Intensywnebadanianadśrodkamidźwiękowymi,którenienależądojęzy-
kawścisłymtegosłowaznaczeniu,lecztowarzysząaktowimowy,podejmuje
GeorgeLeonardTrager,amerykańskijęzykoznawcaiantropolog.Tworzyonnie
tylkoodrębnąnazwętychzjawisk,określającjemianemparalingwistyczne;precy-
zujeponadtogranicedyscypliny,którapowinnasięnimizajmować,czyliparaling-
wistyki.Wpierwszejpublikacji,uważanejjużdziśzaklasycznąwtejdziedzinie,
wymieniaondwiegrupyzjawiskparalingwistycznych:wokalizacjeorazwłaści-
wościgłosowe.Dowokalizacjizalicza:charakteryzatory–tojestodchrząkiwanie,
śmiech,płacz,ziewanie,gwizditp.;kwalifikatory–awśródnich:intensywność
irozciągłośćgłosu;oddzielniki–niejęzykowekombinacjedźwiękówwrodzaju
mhm,shhh,tuttut,używanewtrakciekomunikacjiwjęzykuangielskim.Wśród
właściwościgłosowychTragerwymieniatempomowy,tembr,zachrypniętygłos.
Właściwościgłosowecharakteryzują,wjegoprzekonaniu,wszelkąwypowiedźję-
zykową–wprzeciwieństwiedowokalizacji,któretowarzysząjejfakultatywnie12.
Badaniomwzakresieusankcjonowanychzwyczajemrelacji,regulującychod-
ległośćmiędzyrozmówcami,poświęcaznacznączęśćswegożyciaetnologietolog
amerykańskiEdwardTwitchellHall.Otrzymałyone,zgodniezjegopropozycją,
nazwęproksemika.Halldowodzi,żeużytkowanieprzestrzenimiędzyosobami
wewzajemnymoddziaływaniuspołecznymjestzróżnicowanenietylkowobrę-
bieróżnychkultur,lecztakżewobrębietejsamejkultury.Uczonywyróżniłtrzy
rodzajeprzestrzeni:trwałą,nawpółtrwałąinieformalną,orazczterydystanse,
towarzysząceinterakcjomspołecznym,zachodzącymwprzestrzeninieformalnej:
dystansintymny,dystansindywidualny,czyliosobniczy,dystansspołecznyidy-
stanspubliczny.Każdyzowychdystansówmafazębliższąidalszą.Dystanse
tezmieniająsięwrazzezmianączynnikówosobowościowychiśrodowiskowych.
Stanowiąone,zdaniembadacza,swoistąformękomunikowanianiewerbalnego.
Terminproksemikazostałprzezeńutworzonyiwprowadzonydoliteraturyantro-
pologicznejw1963roku13,aobecniejestwpowszechnymużyciuwśródsemioty-
ków,teoretykówkomunikowaniaspołecznego,językoznawców,psychologóworaz
innychbadaczy.
Nietrudnozauważyć,żewszystkiewymienionedyscypliny,toznaczyparalin-
gwistyka,kinezykaiproksemika,uwzględniająwswoichbadaniachśrodkinie-
werbalne,uczestniczącewporozumiewaniusięludzi.Środkitezostałyczęściowo
włączonewlatachsześćdziesiątychXXwiekuwzakresbadańinnejgałęzinauki
–socjolingwistyki.NarodziłasięonawStanachZjednoczonych.Fundamentem
badańsocjolingwistycznychjestprzekonanie,żejęzykprzybierarozmaitepostaci
zależnieodtego,ktonimmówi,zkimmówiidlaczegomówi.Podstawowącechę
systemujęzykowegostanowizatemwariantywność,aniejednolitość.Tozasad-
niczezałożeniesocjolingwistykiupowszechniłosięwlingwistyceamerykańskiej
12
13
Trager,1958,s.1–12.
Hall,1963,s.1003–1026.
17
