Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
31
SpecyfikanazwiskpołudniowegoŚląska
skimigwaramilaskimi)oGwaryŚląskaCieszyńskiego,wchodzącewskładdialek-
tuśląskiego,zjednejstronyuznaćmożnazaistotnywyznacznikprzynależności
regionalnej,zdrugiej—zacentralnyelementkulturowegodziedzictwainośnik
więzigrupowej(Labocha1993)oJadwigaWroniczuznajegwarycieszyńskieza
„genetyczniepolskidialektzachodniocieszyński,należącydozespoługwarowego
południowocieszyńskiego,którymposługujesięludnośćmającanajczęściejpolską
świadomośćnarodową”(Wronicz2010:6)o
Gwarę,odnoszonądojęzykaogólnego,możnainterpretowaćszeroko—jako
pewiensubstytutleksykalny,wyznacznikalternatywnegowyboruśrodkówję-
zykowychzrepertuaruznanegoużytkownikomjęzyka,jakospoiwointegrujące
lokalnąspołeczność,nośniktożsamościetniczno-kulturowej,kodyfikatorwiedzy
oświecieidoświadczeniachludzkichprzekazywanychmiędzypokoleniowoo
Możnająuznaćrównieżzakomunikacyjnojęzykowyskładnikporozumienia,
łącznikludzkichinteresów,społecznychrelacji,kontaktówiintencji,zazwiercia-
dłokulturyirzeczywistości,sejsmograflokalnychformasymilacjiautochtonów
zczłonkamiodmiennychkultur—wyważonejotwartościnanich(ichkulturę
ijęzyk),zjednoczesnymzachowaniemtego,cotraktująjakocennewzorceiwar-
tościprzodkówoWprzeszłościgwaranietylkokształtowałatożsamość,lecztakże
dawałapoczuciebezpieczeństwa—ochronyprzedtym,conowe,nieznane,nie-
sprawdzoneczyaksjologiczniewątpliweo
Wszystkieteujęciagwaryznajdująsweodbiciewantroponimiimieszkań-
cówpołudniowegoŚląska,ujawniająsięwanalizienazwiskdokonanejzpunktu
widzeniakulturowo-onomastycznychwarunkówimechanizmówichformowa-
niasięwodniesieniudofunkcji,jakiepełniąnazwyosobowewkulturzespo-
łecznejoStatystyczneopracowaniezebranegokorpusunazwiskmotywowanych
apelatywamidowodzi,żesporaichczęść(40,9%całościnazwiskderywowanych
opodłożuapelatywnymi48,2%niederywowanych)zawierawswejgenetycznej
podstawiedialektyzmyleksykalne,któreprzechodzącprocesonimizacjiomoty-
wacjitranslokacyjnej(przeniesienienazwdoklasyantroponimówdziękizmianie
ichfunkcjiisemantyki),stałysięnazwiskamioWartośćtychformacji,ujawniają-
cychwielecechgwarowych,przejawiasięwtym,żezachowująonenietylko
apelatywy,lecztakżemodelenazwiskotwórczecharakterystycznedladialektów
lubjedynieimznaneoWartododać,żeetymologiidialektalnejzebranychnazwisk
możnadoszukaćsięzarównowgwarachcieszyńskich(którenajliczniejreprezen-
tująnazwiskaotympodłożu),jakiwpozostałychgwarachpolskich(wśródtych
dominująpodłożadialektalnewielkopolskieimałopolskie)o
Reprezentatywnapodwzględemilościowymobecnośćnazwiskodapelatyw-
nychwśródzebranegozasobunietylkopoświadczarolę,jakąodegrałaodmiana
gwarowajęzykawprocesietworzeniasięnazwiskderywowanychiniederywowa-
nych,lecztakżefakt,żecieszyniacyasymilującysięzludnościąmasowonapływa-
jącąwXIXwiekunaterenŚląskaCieszyńskiegozinnych(nietylkosąsiednich)
obszarównosilinazwiskaoróżnympodłożudialektalnymo
Zachowanewnazwiskachcechygwarowe,naktórenałożyłysięrozmaite
procesy,spowodowałypowstaniewieluwariantówtegosamegonazwiskade-
rywowanychsemantycznieodidentycznychpodstaw,tworzącychhomonimy
onimiczno-apelatywne(poronpo:Kurzan,Kurzyn,Kurzylin;Paszek,Paszko,Paszuda),
