Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
33
SpecyfikanazwiskpołudniowegoŚląska
namaterialeantroponimicznympochodzącymzobszaruŚląskaCieszyńskiego)
pokazuje,żenajczęstszymitypamiderywatówbyły:derywatyzpodstawowym
-k-wczęścisufiksalnej(wrazzichwariantami,czylirozszerzeniami),następnie:
formacjezpodstawowym-ski/-cki(orazichpostacirozszerzone),wdalszejkolej-
ności:formacjezpodstawowym-l-/-ł-;-n-/-ń-;-c-,-ć-,-cz-;-s-,-ś-,-sz-;-r-,-rz-;-ch-;
-t-oraz-j-wczęścisufiksalnejoNajrzadziejtworzonoformacjezpodstawowymi:
-w-,-d-,-g-,-b-,-m-,-p-wczęścisufiksalnejo
Zebranymateriałonimicznypoddanyanaliziepoświadczastrukturalnąpro-
duktywnośćżywychformantóworazformacjiderywowanychparadygmatycznie
(tuzwłaszczaformacjiurabianychsufiksem-aorazformacjiafiksalnych)o
Strukturyderywacyjnenazwiskcieszyńskichzjednejstronyilustrująogól-
nopolskietendencjewprocesieichkreacji,azdrugiej—tendencję/inklinacjędo
ichlokalnego(regionalnego)modelowaniaoUszczegółowiająctewnioski,można
stwierdzić,żewielespośródproduktywnychsufiksówtworzącychnazwiska
mieszkańcówpołudniowegoŚląskamastrukturęwielostopniową(ponad60%to
formantyzłożonewielostopniowe,couznaćmożnazagwarowywyznacznik),
inne—podstawoweformanty,potwierdzająwynikibadańcodoproduktywnych
typówderywacjiisufiksówwichgeograficznejspecyfice(dotyczytozwłaszcza
produktywnościformantów-ski,-ek,-ka)oZarównoróżnorodność,jakibogactwo
użytychsufiksów45,wrazzichrozszerzeniami,potwierdzająichregionalnycha-
rakteroWmaterialewynotowano397sufiksówderywującychnazwiska(158znich
zaliczonodosufiksówpodstawowych,239zaś—dozłożonych)oWwymienionej
grupie197sufiksów(49,6%wszystkich)derywowałonazwiskaokazjonalnie,co
przekładałosięwpraktycenajednokrotneichzastosowanienaużytekkreacjina-
zwiskaoWmaterialeanalitycznymznalazłosięwieletypowychdlagwarsufiksów,
wyróżniającychsięproduktywnościąwodniesieniudojęzykaogólnopolskiegoo
Wkategoriisufiksów„pomniejszających”wymienićmożnasufiksy:-aczek,-aszek,
-eczek,-yszek,-eczka,-eczko,-eńka,-iczek,-inka,-ko,-ulek,-ulka,-usia,-uszek,-uszka,
-uś,„powiększających”zaś:-al,-ar,-as,-ec,-ica,-uch,-uchao
WładysławCyran,badająctendencjesłowotwórczewgwarachpolskich,
podkreśla,że„niektóreformantyznanewstaropolszczyźnie,leczniezbyttam
produktywne,zdecydowanienieproduktywneteżwjęzykuogólnopolskimwspół-
czesnym,wykazująwgwarachnierazznacznąproduktywność,oczymświadczyć
możeilośćformacjisłowotwórczychutworzonychzapomocątakichformantów”
(Cyran1977:75)oAnalizazebranegomateriałuumożliwiaustalenietegotypupro-
duktywnychsufiksówgwarowych,doktórychnależąformanty:-ach,-acha,-aj,-al,
-ala,-ała,-awa,-el,-oń,-ucha,wyróżniającychsięproduktywnościąo
Uznawanezaproduktywneformacjezkomponentem-k-,takimiokazały
sięrównieżnaŚląskuCieszyńskimwXIXwiekuiwwiekachpoprzednich46o
Wpoczątkowymokresieformacjeopodstawie-k-pełniłyfunkcjepatronimiczne,
45
;ogdanWalczak(1997:129)wskazuje,żenazwiskana-ońnajczęściejwystępująnaŚląsku
iwMałopolsce,zwłaszczanaPogórzu,anazwiskana-ok,-ol,-orz(wynikusankcjonowania
woficjalnejformienazwiskagwarowejwymowy,zkontynuantemapochylonegoorazforman-
tów-ak,-ał,-arz)naŚląskuo
46
PorowynikiklasyfikacjiformacjiderywowanychJarczak(1991:192—193)oraz;ogdano-
wicz(2006:337—362);
;urdukiewicz(2008:155—156);Żurawska(2001:287—299)o
