Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
tenostatni,będącypożyczkąprzymiotnikowegosufiksudolnoniemieckiego.Jego
występowanie-piszeLotentz(LGP:777)-ograniczasięnajczęściejdotakich
wyrazów,zktórymizostałzapożyczony,jakdąpćx‘dämpfig’,fardëx‘fertig’,
fënëx‘finnig’,hażtćx‘hastig’,läjdëx‘leer’(dolnoniemieckieledix),lëstëx‘lu-
stig’,vdrlëx‘gefährlich’(wtychwypadkachniema-naturalnie-mowyomoty-
wacji),alewystępujeteżjakosamodzielnyelement,np.wmudëx,medëx‘stęchły’
(por.muda‘muł’)6.
Charakterystykaposzczególnychśrodkówobejmujerównieżsufiksyrozsze-
rzone:-ovni(-evni),-ićni(-ććni),-alni,-eżni(por.słowiń.ʒiseżni←ʒis),-ʹanni,
-lavi(pomieszanez-lëvi,por.rëxlavi),-lëvi,-cëvi(por.xłapcćvi‘chciwy’←xła-
pac),-oblëvi,-ovati(-evati),-ov!ati,-ov!iti,-ńisti,-ećki,-ććki,-ućki,-użki,-iżki,
-użinki,-użenećki,-ćżinki,-uśenki,-utki,-utenki,-ińki,-ćlććki,-ćlinkiiin.rozsze-
rzenia-ki,-ovski(-evski),słowiń.-ojski(-ejski),ʹeński,-ejżi,-ńejżi,-ałi.Zprefik-
sów(ujętychwdzialezłożeń)wymieniaLorentzzwiązanezwyrażaniemgradacji
cechy:p;ez-(p;ezgrćbi),p;e-(p;emldri),p;ć-(p;ćcepłi),za-(zamdłi),negacyj-
neńe-(ńeććsti),temporalnepra-(prastdri)orazkwantytatywnepół-(półgłupi).
Niepomijateżderywatówtworzonychodwyrażeńsyntaktycznychzprzyimka-
mibez(bezbośni),do(doroćni‘pełnoletni’),nad(nadgłóvni),nd(ndzemni),po
(posměrtni),pod(podvodni),p;ed(p;edpěrsni),p;ez(p;ezgrańćni‘zagranicz-
ny’),p;i,p;ć(p;idrośni),zd(zdlesni).
Odstronysemantycznejwyróżniasię9kategorii:adiectivaposesywne(dzier-
żawcze),adiectivaposiadania,adiectivapodobieństwa,adiectivamaterialne
iprzymiotnikistosunkowe-dlastrukturdenominalnych,pozatymadiectiva
skłonnościoweorazadiectivamożliwościowe-wgrupieformacjidewerbalnych,
adiectivamniejszegostopnia(natężenia)orazadiectivademinutywneiamplifi-
katywne-dladerywatówmotywowanychprzezprzymiotniki(LGP:791-799).
Wszystkotorazemskładasięnaobrazbardzoszczegółowy,chociażniepozba-
wionymomentówdyskusyjnych,zwłaszczagdychodziorozumieniederywacji
ikompozycjijakodwóchpodstawowychmechanizmówtworzenianazw(wśród
złożeńomawiasięm.in.derywatyodwyrażeńprzyimkowych)orazwyczuciegra-
nicymiędzysłownictwemmotywowanymaniemotywowanymzsynchroniczne-
gopunktuwidzenia(casusslcelnd).Przedewszystkimjednakjesttoobrazhisto-
ryczny,prawdziwydlakaszubszczyznywjednymzjejokresówwcześniejszych
6
Sprawęniemieckichzapożyczeńwkaszubszczyźniewoparciuomateriałyzgromadzoneprzez
LorentzaprzedstawiaF.Hinze(1965),rec.E.Brezyw:nLitery”1969,nr3,s.32-33.Słownik
Sychtytakżenotujeformyzakończonena-ex,-ix,por.:dixtix,drejbastix,fertix(śr,pd),fardix(pn),
përclix,rebelix,rixtix,velex(śr),vżlex(pn),v�elex.Ewentualniemotywowanamogłabybyćtylko
jedna:raxulix‘przesadnieoszczędny,pracującybezwytchnieniadlapowiększeniaswegomajątku,
chciwy,skąpy’-Raxulixlćʒomletżśdoćasumocvćstarći,Ńevząłabćmsob�eraxulixxłopa,bo
onbćmeugndłvkrótkimćasu(por.czas.raxulovac).Przejęcieobcegomorfemugramatycznego
świadczyłobyogłębokimwniknięciużywioługermańskiegowsystemjęzykowykaszubszczyzny.
Niemajednakwystarczającychpodstawdowysuwaniapodobnychtwierdzeń.Pytanieozakres
igłębokośćwpływówniemieckichbyłojednymzważniejszychproblemówleksykalnychporusza-
nychnaIKonferencjiPomorskiej,któraodbyłasięwGdańsku,26-27października1954r.(Stieber
1956b:wtomieart.L.Zabrockiego).Zob.teżBartelik2013iGrochola-Szczepanek1999(m.in.
okasz.złożeniachtypupięćmilowy,czterykołowy).Owpływachwdrugąstronę-Siatkowski1986.
11
