Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
Lekturaśredniowiecznychkronikokazujesięniezmierniefrustrująca,jeślitraktujemyjejaktypowy
materiałźródłowy.Zacytujmywspółczesnegoredaktoradwunastowiecznejkronikisporządzonejprzez
zakonnikaHenrykazHuntingdon:„RelacjaHenryka[zpanowaniakrólaHenrykaI]jestirytująco
pobieżna,zatoprzeładowanarefleksjamiumoralniającymi,wymyślonymiprzemówieniamiizbędną
poezją,niewielezatemwnosiwkwestii«faktów»”1.Historykmożezmierzyćsięztymproblemem
conajmniejnadwasposoby:popierwsze,ubolewającnabrak„konkretów”,możeprzytoczyćkilka
faktów,wymienionychprzezHenryka,bynastępnieposzukaćdalszychmateriałówwinnychźródłach.
Podrugie,możesięzastanowić,dlaczegokronikarzzamieściłtakwiele„zbędnych”szczegółów,
iskupićsięnaichanalizie,biorącpoduwagęówczesnykontekstiznaczenie.Drugierozwiązanie
pozwalahistorykowipracowaćztekstem,aniewbrewtekstowi.Zamiastograniczaćsiędozdania,
że„wciążmożnaonim(czyliotekście)wielepowiedzieć”,wartostwierdzić,iż„wciążmaon(tekst)
namwieledopowiedzenia”2.Średniowiecznykronikarzniezajmowałsięjedynierelacjonowaniem
następującychposobiewydarzeń(zdrugiejstrony,czyjakikolwiekhistoryktakpostępuje?),lecz
rejestrującje,starałsiępokazać,wjakisposóbopatrznośćbożanieustannieobjawiasięwświecie.
Współcześniemożemypostrzegaćhistorięjakolinearnyrozwójzdarzeńodczasówodległych
ażdoteraz,aledlaludziżyjącychwśredniowieczuopisywałaonanieustannąwalkęBogazSzatanem,
którarozpoczęłasięwrazzupadkiemLucyfera.Kulminacyjnympunktemtejbataliibyłynarodziny
Chrystusa,ajejsymbolicznykoniecnastąpiwDniuSąduOstatecznego.Niktniepodważał
prawdziwościwspomnianychwydarzeń(choćniewiadomo,kiedydokładniesięrozegrały),gdyż
zostałyopisanewKsiędzeObjawienia3.Krótkomówiąc,historiamiałaswójcel.Dlategonależyuznać,
żepasażeumoralniające,cytatyzPismaŚwiętegoistarożytnychklasyków,anawetpozornienieistotne
anegdotystanowiąintegralnyelementtekstu(choćozróżnicowanejważności),abadanieichsensu
makolosalneznaczeniedlainterpretacjicałegoprzekazu.
Kronikarze,zarównozakonni,jakiświeccy,rzadko(jeśliwogóle)odnotowywaliprzyczynę
śmiercikróla(ijejskutki)wsposóbobiektywny.Jaksięprzekonamy,gwałtownejśmierci:wbitwieczy
wwynikuzabójstwa,przypisywanoważnepolityczneczymoralneznaczenie.Takwięcprzykładowo,
gdykronikarzpisze,żeWilhelmIIzmarł,nieotrzymawszyostatniegonamaszczenia,niejesttozwykłe
stwierdzenie„faktu”,leczkomentarznatematkondycjimoralnejzmarłegowładcyijego(wątpliwych)
szansnazbawienie.Zdrugiejstrony,nienaturalnaśmierćEdwardaII,RyszardaIIiHenrykaVIdla
niektórychstanowiładowódświętości.
Trudnodociec,skądwzięłysięniektóreopowieściośmiercikrólówiksiążąt,zwłaszczatych,
którzyzostalizamordowanilubzniknęliwtajemniczychokolicznościach.Niesposóbpotwierdzić
prawdziwościnielicznych„faktów”,którymidysponujemy,akronikarzeczęstouciekalisię
doponownegowykorzystaniawcześniejszychlegendczymotywów.Znamyjejakotoposy,czyli
wyobrażenialubideepojawiającesięwielokrotniewróżnychtekstach.Nawetjeślibrakwnich
rzetelnychinformacjioprzebieguzdarzeń,niepowinnosięodrzucaćtychopowieścijakoczystejfikcji
literackiej,gdyżbadającznaczenietoposów,możnasiędowiedzieć,jakodnoszonosiędopostaci
zamordowanego,atakżekimbyłautordziełaijegoodbiorcy.Wartozacytowaćwtymmiejscuinnego
