Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
współczesnegohistoryka:
Paradoks,iżkłamstworówniedobrzemożeokazaćsięprawdą,zpewnościąwzbudzazainteresowaniekażdego,ktostarasię
zrozumiećtekstyhistorycznelubichhistoryczneznaczenie...
Gdybyśmymieliodrzucićwszystkiemateriały,wktórychstosujesiędekompozycjęciągłościzdarzeń(prezentowanych
niekonieczniewkolejnościchronologicznej)itendencyjnydobórszczegółówlubprzypisujesiękomuśwątpliweautorstwo,
musielibyśmyzakwestionowaćwartośćwiększościzapisów.Tymczasemnawetwjawnymkłamstwieczęstomimowoliujawnia
sięprawda.Bajarzeiautorzyromansówwymyślalihistorieodpowiadającekonwencjonalnymwyobrażeniomikanonowi
wartości,zgodniezktórymiodbiorcywierzyliwprawdziwośćprezentowanychwypadków;dlategoteżnawetjeśli
zpóźniejszejperspektywycośuznanozakłamstwo,tozważywszynajegoznaczeniedlaówczesnychwydarzeń,możnaprzyjąć,
niejakoaposteriori,żebyłoonoprawdą4.
Byzademonstrować,wjakisposóbśredniowiecznykronikarzwykorzystywałprzypowieśćczy
anegdotę,posłużmysięprzykłademsłynnejopowieściokróluKanucie(historycznymwładcy
panującymnapoczątkuXIwieku),któryponoćpróbowałzawrócićfalemorza.Wątektenporaz
pierwszypojawiasięwdzieleHenrykazHuntingdonponadstolatpośmierciKanuta5.Legendaprawie
napewnopowstałapośmiercikróla,możnazatemuznaćprzekazkronikarzazaniewiarygodny,gdyż
żadnąmiarąnieudowadniaonokreślonychcechtegowładcyaniniepotwierdza,żedanewydarzenia
rozegrałysięwczasiejegopanowania.NiemniejHenrykzHuntingdonbyłznaczącymhistorykiem,
któregoniemożnazlekceważyćipotraktowaćjakoautorafikcji.Dlaczegowięcumieściłwkronicetaką
opowieść?Odpowiedźokazujesięprosta–chodziłonietylkoozrelacjonowaniewydarzeńlub
przedstawienie„faktów”,lecztakżeorozważaniamoralneidotycząceroliopatrznościwżyciu
człowieka.Każdyuczeńwie(awkażdymraziewiedział),żehistoryjkaoKanucietowrzeczywistości
moralitetmówiącyobezradnościkrólaAngliiwobliczuwiększejpotęgi–najwyższegowładcy
wszechświata.Legendamożeniejestprawdziwa,alesiłajejoddziaływaniajakometaforyokazałasię
takogromna,żedziękiniejktośjeszcze,opróczbadaczyspecjalizującychsięwhistoriiXIwieku,
pamiętatępostać.OpowieśćokróluKanuciestanowinieodłącznyelementdziecięcychksiążeczek
historycznychipodręcznikówszkolnych(przynajmniejtychreprezentującychtradycyjnepodejście
donauczaniahistorii),ajejbohatertrafiłdojęzykapotocznegoisymbolizujekogoś,ktobezsensownie
opierasięsiłom,którychniejestwstaniekontrolować.RówniedobrzeznamylegendęokróluAlfredzie
ispalonychciastkach*,choćjątakżeporazpierwszyzapisanomniejwięcejstolatpotym
domniemanymwydarzeniu6.Jaknaironię,wdebacie,któraodbyłasięwlatach90.XXwiekunatemat
programunauczaniahistoriiwangielskichszkołach,wielukonserwatywnychkrytykówowego
programuprzytaczałotęopowieśćjakojedenz„faktów”,którepowinnypoznaćwszystkiebrytyjskie
dzieci7.
Niniejszaksiążkadotyczyzatemnietylkośmiercikonkretnychosób,lecztakżeszerszego
zagadnienia„opowiadania”historiiitego,co–cytującsformułowaniezawartewpracyW.C.Sellara
iB.J.Yeatmana1066andAllThat–sprawia,żedanewydarzeniestajesię„pamiętne”(lubgodne
zapamiętania).Cociekawejednak,satyrycznyzamiarautorów,byuchwycić„whistoriitylkoto,
copamiętne”,niechcącyujawniaistotnąprawdę:dokładnietaksamopostępowaliśredniowieczni
kronikarze,którzy–wybierająccobarwniejszeanegdoty–kierowalisięokreślonymzamysłem.
Dlategoteż,opisującokolicznościzgonówangielskichwładców,będęwykraczaćpozaścisłeramy
dociekań,najakiezezwalająposzlakiidowody.(Niedawnopróbętakiegoiściekryminalistycznego
podejściazaprezentowałwfascynującejksiążcedoktorCliffordBrewer,członekKrólewskiego
KolegiumChirurgów[RoyalCollegeofSurgeons],starającsięustalićdokładnąprzyczynęśmierci
angielskichmonarchów8.Jednakzprzedstawionychwyżejpowodówźródłanarracyjnejakotakienie
