Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
COTOJESTNARÓD?
32
ludziwprzestrzeniiwczasie.Naródrozwijasięstopniowojakdrzewo,itak
jaksłojewdrzewieoznaczająkolejnelata,taknaródgromadzidoświadczenia
kolejnychpokoleń.Historiaznakilkapróbzadekretowanianarodóweuropej-
skich-czechosłowackiego,jugosłowiańskiego,radzieckiego-wszystkiezakoń-
czyłysięniepowodzeniem.PoIIwojnieświatowejpróbowanotworzyćnarody
wafrykańskichpaństwachpostkolonialnych,alefiaskorównieżtychpomysłów
dowodzi,żeudanegoiskończonegoprocesunarodowotwórczegoniedasię
zrealizowaćbezodniesieńhistorycznych14.
NaródtowspólnotamającacechyobiektywneisubiektywneTostwierdzenie
wyrażakoniecznośćrównoczesnegowystępowaniadwóchrodzajówcech:
obiektywnych(dostrzegalnychzewnętrznie)isubiektywnych(związanychzoso-
bistymiodczuciami).Dawniejkładzionoakcentnacechyobiektywne,obecnie
większąuwagęzwracasięnawłaściwościsubiektywne15.Problemzaczynasię
wtedy,gdytedwarodzajecechniewystępująjednocześnie,naprzykładwyraź-
nejodmiennościjęzykowejikulturowej,aniekiedyrównieżireligijnej,czyli
różnicomobiektywnym,nietowarzyszywykształconepoczucietożsamości
narodowej.TakbyłozmieszkającyminadPrypeciąDtutejszymi”,gdziewokre-
siemiędzywojennymbadaniasocjologicznenadświadomościąnarodowąprze-
prowadzałFlorianZnaniecki(1990).Stwierdziłonwówczas,żemieszkańcy
dorzeczaPrypeciwyznającyprawosławieimówiącygwarąbiałoruskąokreś-
lająsięjakoDtutejsi”,anapytanie,czysąBiałorusinami,większośćodpowia-
dała,żenigdyniesłyszałategookreślenia!DTutejsi”zPolesianieczulisięani
Polakami,aniBiałorusinami,aniczłonkamijakiegokolwiekinnegonarodu,po-
nieważniemieliwykształconejświadomościnarodowej,mielitylkotożsamość
lokalną.
Zdarzająsięsytuacjeodwrotne,gdygrupamaświadomośćnarodowąprze-
jawiającąsięwpoczuciuodrębności,aleniemacechobiektywnieodróżniają-
14
Możnapytać,czyudanymprzykłademwykoncypowanianaroduniejestnaródamerykański,który
powstałwwynikuumowyspołecznejopartejnaetosiewolnościirównościzawartymwDeklaracjinie-
podległości.AkceptacjawartościzapisanychwDeklaracjibyłafundamentemicechąkonstytutywną
naroduamerykańskiego,alezapisanietejzasadyniestworzyłojeszczenarodu,lecztylkogozapocząt-
kowało.Dopierowojnasecesyjnaukształtowałanaródamerykański.
15
AleksandraJasińska-Kania(1999,s.153-154)pokazujetęewolucjędefinicjinarodu,przytaczając
definicjenaroduzencyklopediiPWNzpołowylatsiedemdziesiątychi20latpóźniejszej.Wpierwszej
naróddefiniowanyjestjakoDtrwaławspólnotaludzkawytworzonanapodstawiewspólnotylosów
historycznych,kultury,języka,terytoriumiżyciaekonomicznego,przejawiającasięwświadomości
narodowejjejczłonkóworazpragnieniuposiadaniaiumacnianiawłasnegopaństwa”.Wdrugiejna-
ródokreślonyjestjakoDzbiorowośćludziwyróżniającasięwspólnąświadomościąnarodową,stanowi
przedewszystkimwspólnotęidei,toteżpierwszymwarunkiemjegoukształtowaniasięjestistnienie
jednejlubwieluideologiinarodowych[...]którychcelemjestmobilizacjamożliwiedużejczęścipo-
pulacji,uznanejprzeznaród,doobronyjego-taklubinaczejzdefiniowanych-interesów”.
