Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
SPOŁECZNO-HISTORYCZNEUWARUNKOWANIAŻYCIAMIESZKAŃCÓW...
15
wspołecznościachlokalnych3.Zauważamyjednak,żepojęcieGemeinschaft
doproblematykinaukowejwprowadziłJohannGottliebFichte(Schelsky
1935).KoncepcjeTönniesasąnawiązaniemdotejfilozofii4.
Ważnywkładwrozwójsocjologicznejrefleksjinadzbiorowościamitery-
torialnymiwniósłTadeuszSzczurkiewicz(Szczurkiewicz1970).Analizował
ontenproblemwkontekściepowstawaniaifunkcjonowaniagrupspołecz-
nych.Wskazałnafundamentalneznaczenieterytoriumjakoprzesłankędla
powstawaniamaterialnychwartościspołecznych.Naszczególnąuwagę
zasługująjegokrytycznerozważaniadotyczącedwóchkierunkówsocjo-
logicznych,którekształtowałymyślspołecznąażdopierwszejpołowy
XXwieku5.Pierwszymznichbyłkierunekgeograficzny.Analizowałon
oddziaływanieśrodowiskanaturalnegonarozwójspołeczno-kulturowy.
Drugimbyłkierunekrasowo-antropologiczny,którystwierdzałwyłącznie
determinującywpływwrodzonychlubodziedziczonychcechbiologicz-
nychnakształtżyciaspołecznego.Rozwójspołecznylubzastój,ewentu-
alniedegeneracja,wtymkontekścierozumianyjestjakoprocesskutkujący
materialnąobiektywizacjącechbiopsychicznych.Cechyteniewystępują
luźno,leczzawszewpewnychokreślonychzespołachstanowiącychzwiązki
strukturalnewrazzsomatycznymiparametramiżyciabiologicznegotwo-
rzącymirasy.Terytoriummaszczególneznaczeniedlafunkcjonowaniaras
3Należypodkreślić,żepojęciewięzispołecznychwprowadziłdoliteraturysocjologicznejEmil
DurkheimwswojejpracyDeladivisiondutravailsocial,wydanejwParyżuw1893r.,awięcsześć
latpopierwszejpublikacjiGemeinschaftundGesellschaft.MożnadostrzecwpływpoglądówTön-
niesanasocjologięDurkheima,alerównieżzjawiskoodwrotne.Badanianatentematobecnesą
wdorobkufrancuskiejmyślisocjologicznej.Tönnieszmieniałswojepoglądynaprzestrzeniży-
cia.JesttowidocznemiędzyinnymiwróżnicymiędzypierwszymadrugimwydaniemGemein-
schaftundGesellschaft.Zmianywpodtytułachwskazująnakierunekideowejewolucjikusocjologii
formalnej,czyliodAbhandlungCommunismusunddesSocialismusalsempirischerCulturformen
w1887r.doGrundbegriffderReinerSoziologiew1912.PytanieoznaczenieideiDurkheimawtej
ewolucjistworzyłointeresującąperspektywędlabadańnadhistoriąrefleksjisocjologicznejrównież
wPolsce.Por.Szacki1964,Jacher1973.
4PoglądtenjestzawartyimplicitewpracydoktorskiejHelmutaSchelskiego,którejpromotorem
byłHansFreyer.Tytułbrzmiał:TeoriederGemeinschaftnachFichtes„Naturrecht”von1796.Wydana
zostaładrukiemw1935r.
5„Jednonatomiastnależyzuznaniempodnieść:rasizmnawetwówczas,gdyteoriejegogłosili
najwybitniejsijegoprzedstawiciele,nieznajdowałżadnegogłębszegorezonansuusocjologów,któ-
rzyodpoczątkudostrzegaliwnimpozabrakiemuzasadnieniaczającesięwnimniebezpieczeństwo
dlażyciaspołeczno-politycznegoidlahumanizmu.Dziśpróbnaukowegouzasadnianiawyższości
rasowej,prób,którebymożnatraktowaćpoważnieianalizowaćkrytycznie,jużniespotykamy”
(Szczurkiewicz1970,s.191).
