Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
(aniejedyniedeklaratywnie)-dochodziłdogłosuwczasachkryzysu,gdy
podstawowe,dotądjednoliciespołeczniepraktykowanezasadyzakwestio-
nowano,szczególniezprzyczynmoralnych,iwreszcieodrzucono.Należy
jednakzaznaczyć,żetaperspektywapostrzeganiapodziałupozytywizm-
jusnaturalizmjestraczejwspółczesna:dziśczęstopostrzegasiępozytywizm
jakoteorięprawaoczywistego(obviouslaw)1,tj.teorięopisującąmałointe-
resującyzbiórpodstawowychzałożeńpojęciowych,związanychzistnieniem
jakiegokolwiekporządkuprawnego.Wtymkontekściejusnaturalizmnie
stanowijużbezpośredniegorywalapozytywizmuwtakimsensie,wjakim
miałbygowcałościzastąpić.Jesttoraczejbardziejwyrafinowana,refleksyjna
doktryna,którauswychpodstawmapozytywizmidodajedoniegotreściową
lubformalnąaparaturęmoralną,spełniającąfunkcjęzaworubezpieczeństwa
całegosystemuprawnego(safety-valve)2.oczywiście,samiklasycznipozyty-
wiści,podobniejakitradycyjnijusnaturaliści,niepostrzegalisporumiędzy
tymiteoriamiwtakisposób.DlaJ.Benthamadoktrynyprawanaturalnego
byływcałościnnonsensemnaszczudłach”(nonsenseuponstilts)3,stanowiąc
rodzajjawniewartościującej,normatywnejteoriiprawa,którejgłównezada-
niebyłocenzorskie,anieekspozytoryjne.Jestjednakfaktem,żezarówno
wujęciuBenthama,jakiwklasycznychteoriachprawanaturalnegotreści
norm(obowiązki)sąprzedstawianetak,jakbywynikałyzzasadzastanego
porządku(naturalnego-ponadziemskiegoczyspołecznego,ludzkiego),
aopisprawamabyćopisemjegonistoty”
,nesencji”lubnnatury”
.Można
powiedzieć,żeteklasycznedoktrynywielełączy,aróżnice,którepowo-
dują,żewieluwspółczesnychfilozofówprawapostrzegapozytywizmjako
oczywistąpojęciowąteorięminimum4,zaśteorieprawnonaturalneuznaje
1M.Moore,Tevariousrelationsbetweenlawandmoralityincontemporarylegalphiloso-
phy,nRatioJuris”25(4)/2012,s.446in.;por.T.Gizbert-Studnicki,A.Dyrda,A.Grabow-
ski,Metodologicznedychotomie.Krytykapozytywistycznychteoriiprawa,Warszawa2016,
s.327in.
2M.Moore,Tevarious...,op.cit.,s.460.
3J.Benthamużyłtegosformułowaniawodniesieniudofilozofii,jakastałaupodstaw
francuskiejDeklaracjiPrawCzłowiekaiObywatela,wtekście,którypierwotneukazałsię
podtytułemnAnarchicalFallacies”
.WydanietekstupodpreferowanymprzezBenthama
tytułemnastąpiłodopieroniedawno;por.idem,Rights,Representation,andReform:Non-
senseuponStiltsandOtherWritingsontheFrenchRevolution,ed.P
.Schofield,C.Pease-
-Watkin,C.Blamires,oxford2002(TeCollectedWorksofJeremyBentham),s.317-401.
4Pogląd,żepozytywizmjestswoistąteoriąminimum,możnanagrunciepolskimprzy-
pisaćJ.Zajadle,którypisze:nPozytywizmjestabsolutnienatualnym,koniecznyminie-
zbędnyminstrumentariumpracyprawnika,aletylkodopoziomuwnioskówprima
facie;zanimrozpościerasięnieograniczonaprzestrzeńtrudnychprzypadków...”;idem,
10
